BÀI HỌC BÊN HỒ truyện ngắn của HỒNG CHIẾN

Buổi trưa đi học về, bé Ngọc thấy cô giáo Lan dạy cùng trường với má mang đến nhà cho một rổ cá bống có nhiều con còn nhảy lách tách. Cá bống hồ chỉ to bằng đầu đũa, nửa phía trên lưng màu nâu đen, phía bụng màu trắng, con nào con ấy bụng đầy trứng. Ngọc bưng rổ cá, mắt nhìn cô giáo hỏi:

          -Cô ơi, cá này tát ao bắt được hả cô?

          -Chú câu trên hồ buổi sáng đấy.

          -Ô, cá bé tẹo thế này mà câu thì đến bao giờ cho đầy một chén ạ?

          -Có cách câu riêng cháu ạ, chiều xin má vào câu cho biết.

          -Má ơi, chiều cho con vào đi câu cá bống nhé.

          -Ừ, cuối giờ chiều má con mình cùng đi.

          -Cuối giờ chiều thì tối mất, câu được bao nhiêu!

          Ngọc phụng phịu, cô Lan bảo:

          -Trời tháng năm sáu rưỡi mới tối, con vào câu một tiếng là được rồi.

          -Dạ!

          Ngọc vui lên ngay, sáng nay thi xong môn cuối cùng; thế là kết thúc bậc tiểu học, sang năm lên trung học cơ sở, thành người lớn rồi. Các bài thi làm tốt, chắc chắn năm nay vẫn đạt học sinh giỏi như mọi năm; đi câu chiều nay là phần thưởng của ba má cho mình là phải lắm. Câu cá đã thú vị, nay được ra hồ để câu cá bống, mà cá chỉ to như đầu đũa thì lưỡi câu thế nào cho cá ăn được? Lấy mồi gì câu cá đây? Băn khoăn với suy nghĩ thế, Ngọc hỏi thêm:

          -Cô ơi câu cá bằng mồi gì để cháu chuẩn bị ạ?

          -Mồi giun bình thường thôi mà.

          -Ô, thế con giun bằng mấy mà con cá này ăn được?

          -Chiều rồi biết, giờ vào chuẩn bị ăn cơm trưa đi.

          Má trả lời, cô Lan cười bảo:

          -Mồi chú đã chuẩn bị rồi, chỉ chờ cháu vào câu thôi.

          -Dạ!

          Má bưng cả rổ cá đổ xuống sân gạch. Những con cá bống chắc bị nóng, nhảy dựng lên một chút rồi nằm im. Chỉ một chốc hơi nước bay đi hết, trên mặt sân chỉ còn những chú cá bống hơi cong mình lại như một dấu hỏi. Ngọc ngạc nhiên hỏi má:

          -Sao má lại đổ cá xuống sân như thế?

          -Để cá bị nóng, giãy dụa tự làm sách nhớt bám xung quanh. Chờ khô lớp da bên ngoài đem rửa sạch mang kho tiêu mới ngon.

          -Lạ quá heng.

*

**

          Ngọc quét dọn nhà cửa xong ngồi đọc truyện mà chữ cứ như chạy đi đâu mất ấy, trong đầu chỉ thấy hình ảnh chiếc cần câu và con cá bống tí tẹo nhảy múa. Thời gian chờ đợi sao mà lâu thế, Ba đi dạy trường xa chưa về, anh Hai năm nay  đang học lớp bảy chắc về muộn, không được đi câu rồi, chỉ mình được đi thôi. Sao mãi mà má vẫn chưa về…

          Gần năm giờ chiều má đạp xe về, Ngọc vội chạy ra sân đón má, khoe:

          -Con xong hết việc rồi ạ, chỉ chờ má về đi thôi.

          Nhìn nhà cửa gọn gàng, rổ rau chuẩn bị bữa ăn chiều được rửa sạch để trên giá, đậy cẩn thận, má vui vẻ nói:

          -Đợi má thay đồ chút nhé.

          Ngồi sau xe cho má đèo đi trên con đường đất đỏ chạy giữa những lô cà phê cao hơn đầu người một chút, trên cành cây xuất hiện những chùm quả nhỏ li ti còn dính những cánh hoa đen sì đã khô quắt lại. Thỉnh thoảng từng bầy chim ngói đi kiếm ăn xa bay về lượn vòng tròn trước khi đáp xuống hàng muồng đứng ven lô cà phê. Cu gáy đậu trên cây cà phê thả vào không gian tiếng gọi bạn: Cúc cu, cúc cu, cúc cu… nghe đầm ấm lạ.

          K… ít! Chiếc xe đang lao băng băng theo đường lô cà phê bỗng nhiên kêu lên rồi dừng lại làm Ngọc thúc vào lưng má. Ngọc ngạc nhiên hỏi:

          -Sao vậy má?

          -Rắn!

          -Ô, rắn to quá, sao má không lao luôn xe lên người nó, dừng lại làm gì?

          -Nếu cán qua người, nó quay đầu lại cắn thì làm thế nào?

          -Dạ, má nói đúng heng.

          -Đi đường gặp các loại thú, tránh được thì tránh, không tránh được thì dừng lại cho nó qua. Chậm một tý không sao, còn không thì… hậu quả thật khó lường.

          -Con nhớ rồi ạ!

*

**

          Nhà cô Lan mái ngói đỏ tươi, xây theo kiểu Thái nổi bật giữa nền xanh của các trụ tiêu và sầu riêng trồng xen nhau. Trên cành, sầu riêng sai quả quá, nhiều như được chủ nhà gắn vào làm cảnh, trông thật đã mắt. Cô Lan trong nhà bước ra sân đón, vui vẻ nói:

          -Chị với cháu vào rồi ạ.

          -Cháu chào cô, cô ơi đi đường nào ra hồ.

          -Đi theo cô.

          Theo cô Lan đi xuyên qua vườn xuống bờ hồ. Hồ nước rộng mênh mông, đứng bên này hồ nhìn về phía bên kia hồ, người lớn chỉ to bằng nắm tay thôi. Trên hồ nhiều thuyền đi lại ngược xuôi trông rất thích mắt. Từ bờ rào vườn nhà cô Lan xuống đến mép nước cũng phải đến năm chục mét. Ven bờ hồ toàn đá sỏi, sóng nước theo gió vỗ vào bờ tung bọt trắng phau. Chú Long chồng cô Lan mặc bộ quần áo bộ đội bạc màu, thấy mọi người ra, vui vẻ chào:

          -Chị và cháu vào chơi ạ!

          -Cháu vào đi câu cá bống ạ, thế cần câu đâu chú?

          -Đây cháu.

          Chú Long chỉ vào mấy cái vó làm bằng vải màn, có cạnh khoảng một mét để ngữa trên bờ. Ngọc ngạc nhiên kêu lên:

          -Ô, cái này là vó chứ đâu phải câu?

          -Câu cá bống phải vậy đấy. Cháu nhìn nhé: giữa vó có sợi cước và lưỡi câu, ta mắc con giun vào lưỡi câu, đặt xuống nước; mồi câu lơ lững trong nước dụ lũ cá bống đến ăn, khoảng vài phút kéo lên là được. Đây cháu nhìn chú làm nhé.

          Chú Long cầm cây cán vó to bằng ngón chân cái, dài hơn hai sải tay làm bằng cây le dặt xuống mặt nước. Chiếc lưỡi câu chắc chỉ chìm cách mặt nước hơn một gang tay. Sợi cước lung lay, xung quanh sủi những bọt bong bóng nhỏ li ti. Chú Long nhấc vó rất nhanh làm gọng vó cong lại, lôi theo bốn góc vó lên khỏi mặt nước. Trong vó lũ cá bống phải đến cả vốc tay cuống cuồng chạy trốn nhưng rồi không kịp, chúng cong đuôi nhảy một cách tuyệt vọng trong vó. Cầm một góc vó nghiêng lại cho lũ cá nhảy vào xô để bên cạnh, trong khi chiếc mồi mắc trên lưỡi câu vẫn còn nguyên. Ngọc reo lên:

          -Câu thế này thì dễ quá, chú cho cháu làm thử.

          -Đây, cháu cầm lấy.

          Bắt chước chú Long, Ngọc cũng cầm cây sào đặt vó cách xa bờ chừng hai mét rồi chờ đợi, mắt chăm chú nhìn vào sợi cước gắn mồi treo giữa vó. Một lúc sợi cước đong đưa như có ai đó đang trêu đùa, bong bóng nước lăn tăn nổi lên, Ngọc thì thào:

          -Cháu kéo lên được chưa ạ?

          -Được rồi đấy.

          Ngọc dùng hết sức, kéo mạnh, miệng reo to:

          -Ôi, nhiều cá quá, nhiều hơn của chú lúc nãy rồi.

          Chiếc vó được lôi lên khỏi mặt nước, lũ cá bống hoảng hốt bỏ chạy nhưng không sao ra khỏi vó. Vút, theo đà kéo quá mạnh khi vó lên khỏi mặt nước lao luôn lên không trung, làm Ngọc mất thắng bằng ngồi bệt xuống đất hất lũ cá bống bay luôn ra ngoài, rơi mỗi con một nơi làm vợ chồng cô Lan và má cười ré lên như bị chọc lét. Ngọc đỏ mặt đứng dậy, miệng làu bàu:

          -Con cũng làm giống chú Long mà sao…

          -Lúc đầu khi cất vó, con phải kéo thật nhanh để bốn góc vó kéo theo các cạnh nhô lên trên mặt nước làm lũ cá bống không chạy trốn được. Khi các cạnh vó lên khỏi mặt nước, cháu phải giảm lực, kéo từ từ thôi để không bị gió thổi bay mất cá.

          -Sao chú không dạy cháu trước.

          -Tại khi nãy con bảo dễ quá mà, việc gì cũng phải học hỏi cẩn thận không được chủ quan, chủ quan dễ hỏng việc.

          Nghe má nói vậy, Ngọc đỏ mặt trả lời:

          -Dạ!

          Lần này Ngọc đặt vó xuống nước, đợi; rồi cẩn thận làm đúng như chú Long dạy, lúc đầu kéo mạnh để bốn cạnh vó nhô khỏi mặt nước, sau đó kéo tù từ. Lũ cá bống trong vó nhiều quá, lúc đầu còn có nước trong vó chúng hoảng sợ chạy lung tung tìm cách thoát thân, nước trong vó cạn dần, lũ cá dồn lại thành một đống giữa vó, trông đã con mắt quá. Ngọc kêu toáng lên:

          -Má giúp con bắt cá với.

          -Để cô giúp.

          Cô Lan trả lời rồi bước tới cầm góc vó nghiêng lại cho cá nhảy vào xô. Chú Long khen:

          -Cháu gái khéo tay lại sát cá, mẻ này được nhiều hơn cả của chú rồi.

          -Dạ, chiều nay kho tiêu mà có chút lá chanh non thái nhỏ trộn vào thì… hết cả xoong cơm luôn đấy ạ.

          -Đúng là con gái có tâm hồn… nội trợ, chốc nữa vào vườn chú hái lá bưởi non thay lá chanh về nấu xem mùi vị thế nào nhé.

-Dạ!

          Mặt trời đỏ hồng từ từ sà xuống sát phía tây. Mặt hồ như được dát vàng lên đầu những ngọn sóng theo nhau đùa dỡn leo lên bờ. Bất ngờ, một đàn vịt trời đông đến cả ngàn con bay qua đầu mọi người rồi đáp xuống mặt hồ. Chú Long nói:

          -Hồ thủy điện này mới xong chưa được hơn năm mà lũ vịt trời ở đâu bay đến nhiều thế không biết.

          -Nhìn chúng đẹp quá chú nhỉ.

          -Đúng vậy cháu gái.

Chú Long trả lời, mắt dõi theo bầy vịt trời đang nô đùa với những con sóng, thỉnh thoảng có con đứng hẳn lên trên mặt nước, vỗ cánh như chào mọi người.