Thứ Bảy, 28 tháng 2, 2015

GHI CHÉP Ở BUÔN PUĂN A bút ký của HỒNG CHIẾN - CHƯ YANG SIN SỐ: 173+174 tháng 1&2 năm 2007



Đường từ thành phố Buôn Ma Thuột về xã Ea Phê, huyện Krông Pak chỉ độ 38 km. UBND xã đóng gần đường quốc lộ 26A có khuôn viên tương đối rộng rải, thoáng mát, toạ lạc trên đó là căn nhà làm việc hai tầng được thiết kế khá đẹp. Tiếp tôi tại trụ sở, bà H’Ka Phó Chủ tịch Uûy ban nhân dân xã vồn vã bắt tay, mời nước. Thoáng nhìn bề ngoài, bà (phải gọi bằng chị mới đúng) tuổi ngoài bốn chục, có dáng giống như một cầu thủ bóng chuyền: to, cao, mạnh mẽ; có lẽ đây là người trực tính và quyết đoán. Sau khi xem giấy giới thiệu, chị H’Ka hỏi thăm sức khỏe Chị Linh Nga – Chủ tịch Hội VHNT và các anh chị trên văn phòng Hội vì lâu ngày chưa gặp. Biết tôi lần đầu đi công tác phong trào chị dặn dò khá chu đáo các công việc cần lưu ý khi về vận động quần chúng tại buôn. Ngoài cửa mấy người thập thò chờ đến lượt được tiếp. Chị mời tôi uống nước và đợi buôn trưởng đưa về. Qua trao đổi, tôi thấy có cảm tình với người nữ cán bộ địa phương tận tình, chu đáo và dễ gần, mà bề ngoài trông có vẻ như rất nghiêm khắc. Trước khi xuống đây công tác tôi cứ tưởng người phụ nữ Ê đê làm đội trưởng công tác nổi tiếng trong thời kỳ mới giải phóng là con người khô khan, sắt đá. Gặp và làm việc mới thấy chị là người rất chu đáo, cẩn thận trong công việc. Có những người cán bộ năng nổ như thế này không trách địa phương xây dưng và giữ được danh hiệu điển hình tiên tiến nhiều năm liên tục của xã Ea Phê. 
Uống chưa  xong ly nước đã có người đàn ông tuổi trên năm chục bước vào phòng. Chị H’Ka đứng dậy giới thiệu: Đây là anh Y Tó buôn trưởng buôn Puăn A, còn đây là anh Hồng Chiến ở chỗ Chị Linh Nga được cử về buôn ta công tác. Anh đưa về buôn bố trí chổ ở cho anh ấy nhé. Sau cái bắt tay thân mật tạm biệt chị phó chủ tịch, tôi đi theo ông Y Tó. Đường về buôn nếu tính từ quốc lộ 26A vào đến nhà buôn trưởng chỉ độ hơn một km, nhưng rất khó đi vì xe ô tô, máy cày chạy quá nhiều, mặt đường toàn “ổ trâu”. Căn nhà buôn trưởng gồm ba gian, mái lợp tôn, thưng ván xung quanh, nền láng xi măng bóng lộn. Giửa nhà kê bộ xa lông thẻ trang nhã, được chạm trổ tinh vi, góc nhà để chiếc ty vi màu 21 in hiệu Soni, màn hình phẳng màu đen. Buôn trưởng lấy phích pha trà, mùi trà Bắc Thái thơm ngào ngạt toả ra, chứng tỏ chủ nhà là người sành uống trà. Vừa trò chuyện, vừa quan sát xung quanh, tôi bị bất ngờ trước những gì được thấy.
 Theo như cách trang trí trong nhà và cả cách quy hoạch vườn, ao tôi đoán chắc kinh tế gia đình cũng phải khá lắm. Trước đây tôi chỉ nghe đến xã Ea Phê là một xã điển hình tiên tiến không chỉ của huyện, của tỉnh mà còn của cả nước; song vẫn không hình dung ra nó như thế nào. Nay được đêùn một buôn, quan sát xung quanh tôi giâït mình nhận ra nét rất quen của các làng quê miền Bắc. Những ngôi nhà được thiết kế vườn khá giống nhau: bên nhà là vườn cây ăn trái xen cà phê, xa hơn một chú là ruộng rau xanh mượt mà. Trước đây khi chưa về công tác tại toà soạn, tôi cũng thường la cà xuống các buôn người dân tộc bản địa sinh sống, họ có nét chung: sống rất đoàn kết. Những ngôi nhà sàn dài hàng chục gian được làm sát gần nhau, nhà này cách nhà kia chỉ độ ba bốn mét là cùng, cây cối được dọn sạch sẽ, quang đảng, đứng dưới gầm nhà sàn có thể quan sát được hêt toàn bộ các nhà trong buôn; còn ở đây thật khác, nét khác của buôn là nhà cửa được bao bọc xung quanh bằng những mảnh vườn tươi tốt. Nhà sàn xen lẫn nhà trệt xây theo kiểu Thái  thấp thoáng sau những vườn cây. Ngồi trao đổi công việc với buôn trưởng một lúc, tôi xin được đến nhà H’ Vêra, cô gái vừa học xong lớp 12 và có tham gia trại sáng tác văn học dành cho thanh thiếu niên người dân tộc thiểu số hè vừa qua.
Ngôi nhà ngói hai gian, năm phòng xây theo kiểu Thái khá bắt mắt. Giữa phòng khách kê bộ xa lông nệm bọc gia, trong tủ kê sát tường là một giàn karaôkê hiện đại. Tiếp chúng tôi, người đàn ông trung niên đậm người, tuy không cao lắm nhưng trông có vẻ lanh lợi, hoạt bát, khuôn mặt cương nghị và đặc biệt có cặp mắt rất thông minh. Nghe ông buôn trưởng giới thiệu, chủ nhà siết tay tôi thật chặt và nói: Anh ở chỗ chị Linh Nga à! Chị ấy có khỏe không? Nhân dân mong chị về thăm lắm đấy. Quay ra cửa sổ anh gọi con gái vào pha nước. Cô con gái đậm người, rất giống bố bước vào cửa, tôi nhận ngay ra cô bé H’ Vêra. Có lẽ H’ Vêra cũng bất ngờ khi thấy tôi xuất hiện trong nhà mình, nên tròn mắt nhìn trước khi cất tiếng chào. Amí H’Vêra người hơi gầy rất giống cô gái người kinh, nếu không được giới thiệu trước ta có thể nhầm chị với một cô thôn nữ vùng quê miền trung, mang két bia Sai Gòn trắng đặt bên bộ xa lông và đặt đĩa thịt heo nướng lên bàn chị nói: Mấy khi anh về thăm, mời ba anh em lai rai cho vui.
Tôi thật bất ngờ trước cách cư xử của gia đình. Về một buôn người dân tộc Ê đê được chứng kiến vườn, nhà, tiện nghi sinh hoạt và cả phong cách sống như người thành thị,  không ngạc nhiên sao được. Cuộc sống mới mà Đảng và chính quyền  mang lại làm đổi thay vùng đất Tây Nguyên giàu đẹp này. Sự thay đổi ấy diễn ra trong từng ngôi nhà, từng con người, từng phong giao tiếp… Ba anh em vừa lai rai vừa tâm sự. Qua câu chuyện tôi biết anh chủ nhà tên Y Tâm, quê tận  thành phố Buôn Ma Thuột “bị” vợ bắt về đây. Cuộc sống khi hai người mới lấy nhau vô cùng cơ cực. Vùng đất trù phú ngày nay, xưa kia là những cánh rừng nối tiếp nhau chạy dài đến hết cả tầm mắt. Sau giải phóng lập Hợp tác xã nông nghiệp, xây dựng cuộc sống mới, biến mảnh đất hoang vu thành mảnh đất thanh bình đầm ấm, cuộc sống ngày một ấm no, hạnh phúc. Thật khó tin một hộ gia đình người dân tộc bản địa, không những đủ ăn, có đầy đủ tiện nghi sinh hoạt hiện đại phục vụ  gia đình, mà sáu đứa con đều được học hành tử tế. Cô gái đầu có cái tên rất đẹp H’ HaNa đang học năm thứ ba tại trường Đại học Đà Lạt, cô thứ hai - H, Vê Ra học xong lớp mười hai dứt khoát ở nhà ôn thêm năm nửa để thi vào Đại học, chứ nhất định không đi học trung cấp; cậu thứ ba - Y Za Nai học lớp mười một và cô thứ tư - H’Biểu học lớp mười tại trường nội trú Ama Trang Lơng của tỉnh, cô thứ năm - H’ Nhai học lớp chín và cậu út - Y Thiêu học lớp tám gần nhà. Như đoán được sự ngạc nhiên của tôi trước cuộc sống có phần sung túc của gia đình, Y Tâm cho biết thêm: Mình từng làm cán bộ công ty bông Dak Lak, vận động nhân dân trong vùng trồng bông, góp phần giúp nhiều hộ gia đình nâng cao thu nhập, phá thế độc canh trước đây chỉ trông chờ vào ba cây trồng chính là lúa, bắp và cà phê. Còn bây giờ cây nông nghiệp được trồng đa giạng, nhiều loại giống mới được nhân dân đưa vào trồng, có năng suất cao đã góp phần làm giàu cho người dân trong vùng. Do kinh tế phát triển, người dân giàu lên, nhu cầu mua sắm cũng tăng cao nên ngày nay nhiều hộ bung ra mở tiệm buôn bán, phục vụ nhu cầu bà con không chỉ ở trong buôn mà vươn ra cả các vùng lân cận. Điều trăn trở nhất ở đây là còn một số hộ được nhà nước cấp đất có sổ đỏ hẳn hoi mà vẫn không được giao đất vì có người lấn chiếm, hơn chục năm nay rồi, qua bao nhiêu lần họp vẫn không giải quyết dứt điểm, người dân tộc ở đây tin Đảng, tin chính quyền nhiều lắm, nhưng chờ mãi thế này cũng buồn.
Nghe tin có tôi đến, ông Ma La Ri, Bí thư chi bộ thôn cũng đến góp chuyện. Ma La Ri: to, cao cở 1,7 mét, trán hơi dô, tuổi chắc xấp xỉ 40, dáng khỏe mạnh như đô vật; nắm tay tôi thật chặt: Các anh về thăm buôn thế này là quý hóa quá. Anh biết đánh chiêng không? Không à. Tiếc nhỉ. Tôi phải thú thật mình chỉ biết viết văn xuôi còn âm nhạc dốt đặc. Anh Bí thư chi bộ có vẻ tiếc rẻ vì cứ tưởng ai ở Hội VHNT đều giỏi đánh chiêng cả. Anh muốn dạy cho lớp trẻ trong buôn khỏi quên cái âm nhạc cổ truyền của ông bà. Anh hồ hởi cho tôi biết thêm: Đập Krông Buk Hạ mà hoàn thành, nhân dân quanh vùng sẽ có nhiều ruộng lúa ba vụ, cà phê đủ nước tưới, chắc chắn năng suất sẽ cao. Đủ ăn, đủ mặc và sẽ giàu lên là cái chắc. Nhưng cái lo của lãnh đạo địa phương là bản sắc dân tộc phải được gìn giữ và phát triển. Cái gì cũng có gốc rễ, cội nguồn, con người mà không giữ được nét văn hóa cha ông để lại thì giàu có để làm gì. Tôi thấy tâm đắc với những suy nghĩ của các anh ở đây.
Trời về chiều, tôi rủ các anh đi dạo trên con đường chính giữa buôn, nhìn từng đoàn xe công nông nối nhau gầm rú chở bắp, chở cà phê vừa thu hoạch về, trên xe chất đầy các bao tải. Ngồi vắt vẻo giữa đống bao bì đó là những khuôn mặt rạng rở, miệng nở nụ cười tươi thắm khi chạy qua tôi. Theo chân ông buôn trưởng, tôi tới nhà ama Thin, nhà amí H’Nhai, nhà Y Vai… nhà nào vào thời điểm này cũng thấy để trước sân từng đống bắp cao như núi, mảnh sân trước nhà rải kín quả cà phê. Cảnh chiều ở một buôn gần như 100% là người dân tộc Ê đê đang hối hả trở về sau một ngày lao động, làm  lòng tôi cảm thấy vui vui vì biết đó là dấu hiệu của một vụ mùa bội thu. Giờ đây cuộc sống của của đa số người dân buôn Puăn A không những đủ ăn, có của để dành, xây dựng được những ngôi nhà khang trang, mà nhiều hộ còn trở  nên giàu có. Nhiều nhà không những sắm đầy đủ tiện nghi phục vụ sinh hoạt gia đình, mà còn mua được máy móc phục vụ sản xuất, tăng năng suất lao động. Anh  Y Tâm vui vẻ nói trao đổi thêm với tôi như rút ra kết luận: cái quan trọng nhất để nâng cao mức sống cho bà con dân tộc nơi đây là tạo điều kiện cho người dân làm giàu, chỉ cho người dân biết cách làm giàu; chứ không phải cầm tay dắt người ta theo đi làm giàu, cho người ta tiền để người ta giàu. Nói đâu xa, mấy hộ buôn mình nhận tiền đền bù đất bị quy hoạch làm hồ, không chịu mua đất khác canh tác lại mang tiền ăn nhậu hết nên nghèo, xã cấp đất khác lại chê xa không chịu nhận.
Câu nói của Y Tâm như một triết lý nhưng ngẫm ra lại đúng. Người dân được áp dụng khoa học vào sản xuất, xoá đi nền sản xuất tự cung, tự cấp từ bao đời nay ở đây để phát triển lên nền sản xuất hàng hoá. Cơ chế thị trường đã và đang trực tiếp tác động đến đời sống người dân nơi đây. Nhìn chung có cái được, cái mất; cái được lớn nhất đời sống đa số hộ được cải thiện và nâng cao, con em được học hành, đời sống dân trí được nâng cao; song bên cạnh đó cái mất cũng rất đáng quan tâm như nhiều thanh niên bây giờ chỉ thích uống rượu, hát kraôkê mà quên đi nhạc truyền thống dân tộc; thậm chí bây giờ cách đánh chiêng của dân tộc mình cũng không biết. Ông Y Tó, buôn Trưởng thở dài và nói thêm: anh về trên âùy đề nghị với lãnh đạo Hội cho người về dạy cho cánh thanh niên học đánh chiêng với, chiêng còn đấy nhưng bon trẻ quên hết rồi.
Nỗi trăn trở của buôn trưởng cũng đúng thôi, cồng chiêng của cha ông bao đời để lại được cả thế giới công nhận là “Văn hoá phi vật thể,” vậy mà người dân bản địa lại quên, không biết đến thì quả là có lỗi. Nhưng khôi phục lại như thế nào thì một mình buôn trưởng với Hội  VH-NT Dak Lak không thể làm nổi mà phải có sự đồng thuận của cả các cấp chính quyền cũng như cơ quan quản lý chuyên môn mà trực tiếp phải là Phòng VH-TT cấp huyện. Là người dân tộc Ê đê, có trong tay cả bộ chiêng quý giá mà không biết sử dụng hết thì đáng tiếc lắm thay. Thiết tưởng các cơ quan lãnh đạo văn hoá địa phương cần suy nghĩ nghiêm túc vấn đề này. Cái may cho phong trào ở đây, cán bộ địa phương còn muốn giữ lại truyền thống văn hoá dân tộc, còn trăn trở với bản sắc dân tộc đang ngày môït mai một mà tìm cách khôi phục lại. Với tấm lòng vì dân, vì phong trào như thế, tôi tin một ngày không xa các buôn người dân tộc bản địa Tây Nguyên nói chung và buôn Puăn A , xã Ea Phê, huyện Krông Pak nói riêng không chỉ nhà cửa khang trang, tiện nghi sinh hoạt trong gia đình hiện đại, mà sẽ còn rộn rã tiếng chiêng trong những ngày lễ hội truyền thống.




Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

NHẬN XÉT MỚI