TẾT XƯA… - tác giả ĐINH HỮU TRƯỜNG - CHƯ YANG SIN SỐ XUÂN MẬU TUẤT - THÁNG 1&2 NĂM 2018

Hồi ức

      

Tết xưa - đúng như câu ông bà ta hay nói: “ Vui như Tết”. Với lũ trẻ con trong làng thì Tết không những vui, mà còn đồng nghĩa với việc được nghỉ học, không phải làm bài tập về nhà; và đặc biệt là được bố mẹ cho mặc quần áo mới, được tiền mừng tuổi ( không nhiều, chỉ là đồng một xu, hai xu…). Nhưng điều thú vị trên hết là chúng được tụ tập, hò hét thỏa thích mà không sợ bị người lớn la rầy như ngày thường…

Trước Tết mấy ngày không khí nhộn nhịp đã bao trùm từ đầu làng đến cuối thôn; từ xóm trên xuống giềng dưới, tấp nập, vui tươi, náo nức đến khó tả. Đầu tiên là tiếng lợn kêu eng éc, tiếng người ồn ào vui vẻ dưới các bờ ao. Sau đó thì hơi từ nồi nước luộc lòng lợn, thủ lợn bay lên thơm nhức mũi. Lũ trẻ con thập thò ngó xem người lớn làm thịt lợn. Một thằng bạo dạn xin chiếc bong bóng lợn rồi đem ra trộn với tro bếp, dùng chân dày, đảo cho mỏng, lấy ống rạ thổi hơi vào thành quả bóng độc đáo. Sau đó cả lũ năm, bảy đứa vừa chạy đuổi theo bóng vừa hò hét ỏm tỏi. Bên mảnh sân nhỏ cạnh giếng khơi, các bà các cô người rửa lá dong, người ngâm gạo, vo đỗ để gói bánh chưng… chuyện cứ rì rầm như tính cách phụ nữ từ xưa vốn vậy… Đặc biệt, trong nồi bánh luộc thể nào cũng có mấy chiếc Bánh Rùa nho nhỏ xinh xinh cho bọn trẻ con xách toong teng, để dành chơi Tết...

Ở đầu làng, trên chiếc bảng thông tin (là mảnh tường gạch rộng cỡ chiếc bảng đen bây giờ; ngày xưa làng nào, thôn nào cũng có) đã xuất hiện mấy câu khẩu hiệu, như: “Vui Xuân mới không quên nhiệm vụ”, “Đảng Lao động Việt Nam muôn năm”, “Quyết tâm cấy xong trước tết” (cấy đây là cấy lúa vụ xuân)… Chữ viết có chỗ thật đẹp; có chỗ nguệch ngoạc, nhưng đọc lên đều thấy khí thế hừng hực. Dọc các ngả đường làng là những cây nêu bằng thân tre, đầu trên bện búp rơm hình mũi giáo, vàng ươm dưới mưa phùn nhè nhẹ. Các bà các cô đi chợ về, đầu đòn gánh uốn cong, mềm mại nhịp theo nhịp bước. Trong hai chiếc thúng được đậy bằng hai cái buồm cói, ngoài mấy chồng bánh đa, chục bó miến để ăn Tết… thể nào cũng có mấy đẵn mía hoặc chiếc bánh tráng nướng, dăm chiếc bánh Khoái (có nơi còn gọi là bánh Xèo); và đặc biệt có một thứ không thể thiếu là những con tò he nhuộm phẩm xanh đỏ… cho bọn trẻ con. Bọn trẻ đợi mẹ về đúng như câu: “Ngóng như ngóng mẹ về chợ”. Chỉ thoáng nghe tiếng đòn gánh kẽo kẹt đầu ngõ là chúng đã chạy ào ra đón. Mẹ chúng đặt gánh xuống, chia quà, rồi phẩy nón vừa quạt cho mình, vừa phẩy cho bọn trẻ đang vừa nhồm nhoàm nhai, vừa tíu tít kể những chuyện xảy ra từ sáng đến giờ, lúc mẹ chúng vắng mặt…

Trong mỗi nhà, trên các bức tường, vách đất bỗng sáng bừng bởi những cặp câu đối đỏ, bên trên là ảnh Cụ Hồ. Nhà nào sang hơn thì có tờ cuốn thư trưng giữa hai câu đối. Nội dung câu đối cũng kiểu như các câu khẩu hiệu trên chiếc bảng thông tin đầu làng, nhưng kéo cho dài hơn, có vần có điệu. Dưới bếp đã lách cách tiếng dao thớt băm, chặt, tiếng giã giò lốp đốp. Hấp dẫn nhất là tiếng mỡ rán kêu lụp bụp, miếng mỡ đang từ trắng trở thành quắt lại, vàng hươm. Tóp mỡ ấy mà ăn với cơm nóng chan mắm thì tuyệt vời. Bọn trẻ hau háu ngồi nhìn bố mẹ chúng làm, lòng tràn trề hy vọng sẽ được bố cho miếng gan lợn luộc đang thái, hoặc mẹ cho thìa tóp mỡ còn nóng ấm… để rồi cắn dè từng miếng, như thể cố kéo dài cái hương vị một năm chỉ được hưởng một lần vậy…

Tết xưa, ngoài bánh chưng, không thể thiếu tiếng pháo. Tiếng pháo là đặc sản của Tết Việt; là một trong sáu mảnh hồn Tết: “Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ/ Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh”. Trước Tết cả tuần đã nghe tiếng pháo nổ đì đẹt của bọn trẻ đốt. Pháo đốt ngày xưa là loại “pháo tép”, nghĩa là chiếc pháo chỉ lớn cỡ chiếc ruột bút bi, ngắn chừng 2 đốt ngón tay trẻ con; khi đốt chỉ kêu một tiếng “đẹt”, ít nguy hiểm. Có lẽ vì vậy mà trong văn chương ngày xưa khi tả tiếng pháo nổ thường dùng chữ “tiếng pháo đì đẹt” hoặc “tiếng pháo nổ lẹt đẹt” khác hẳn với kiểu pháo sau này. Pháo chủ yếu do bọn trẻ đốt lẻ từng chiếc, hiếm có nhà đốt cả phong. Chính vì vậy, suốt mấy ngày Tết, trong sân, đầu ngõ, ngoài vườn… ở đâu có trẻ con là ở đấy luôn vang tiếng đì đẹt vui tai, làm cho không khí tết luôn náo động…

Tết đến, một niềm vui nữa với bọn trẻ là được bám gấu áo ông bà, cha mẹ đi chúc Tết họ hàng, đi chơi xuân trên sân đình hoặc xem trò đu quay ngoài bãi sông. Ông, bà áo dài khăn đóng bước thơ thới trên đường quê; cháu diện quần áo mới lũn cũn chạy đằng sau trong làn mưa bụi bay giăng giăng. Bốn bề là mùa xuân tươi mới: trên ngọn tre làng, dưới mương nước lặng; trong dảnh lúa mềm, ngoài ghềnh núi biếc; phô hồng trên má những cô gái đang yêu…