H'UN truyện ngắn của Hồng Chiến - VĂN CHƯƠNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 21.01.2024

 

Buôn K’sia hôm nay họp bàn về việc xây dựng nông thôn mới. Ông Chủ tịch Phường nói rất nhiều, rất dài về Cuộc vận động xây dựng nông thôn mới đang thực hiện ở tỉnh nhà và thành phố của chúng ta. Ông cho biết thêm: Nhà nước đầu tư bảy mươi phần trăm kinh phí làm đường đổ bê tông, dân góp còn lại. Có đường mới, đi lại thuận tiện thì những sản vật làm ra mới có nhiều người đến mua, dân mới đỡ khổ. Cán bộ nói nhiều, toàn điều hay, cuối buổi, ông buôn Trưởng chốt lại: muốn có đường đi sạch sẽ, thoáng đãng thì dân phải… góp đất.

Chuyện đến đây bắt đầu rắc rối vì đụng chạm đến kinh tế, quyền lợi riêng của từng hộ gia đình. Nhà bên đường đi mở rộng tất nhiên chịu thiệt, không những mất đất mà còn cây cối, bờ rào, cửa ngõ… phải di chuyển; kinh phí lấy đâu để làm? Nếu lúc trước ông Chủ tịch Phường “hát”, mọi người im phăng phắc lắng nghe, nay đến chuyện tự nguyện hiến đất thì cuộc họp thành ra cái chợ của Yoan (1), cãi vã om xòm.

Buôn toàn người Êđê với nhau cả, nay nhà nước kêu gọi bỏ ra tí đất làm đường đi sạch sẽ, trồng hoa hai bên cho đẹp ai cũng thích mà lại tiếc đất thì… không ra làm sao cả. Bây giờ nhà nào cũng có xe máy, máy cày, công nông… để đi làm thì phải có đường to mới khỏi đụng nhau chứ. Nghĩ thế amí (2) H’Un xung phong phát biểu. Mọi người đang to tiếng với nhau, khi thấy amí H’Un đứng lên thì bảo nhau im lặng. Mí nói:

-Đường thì mọi người cùng đi, nhà ở gần đường đi lại thuận tiện hơn nhà ở xa đường thì chịu thiệt một chút cũng không sao cả. Trong chiến tranh đánh Mĩ, Đảng bảo mượn voi đi vận tải ai cũng vui vẻ đưa ngay dù biết có thể cả voi và chồng con mình điều khiển voi sẽ không trở về. Ta làm vậy vì tin Đảng đúng. Nay ông Nhà nước, ông Chính quyền bảo làm đường để đi lại cũng đúng; ai cũng mong người đi, xe chạy mùa nắng không bụi, mùa mưa không dính bùn đất lên sàn, thế mà lại đi tiếc chút đất thì không tốt đâu. Ta làm đường ta đi, con cháu ta đi nữa cơ mà, phải chia sẻ cùng nhau chứ. Nhà mình ở đầu đường, ngay ngã ba vào buôn, xin đăng kí hiến toàn bộ số đất mà con đường mới cần.

Dân họp vỗ tay ầm ầm, tán thưởng. Nhiều người lúc nãy cãi nhau về chuyện hiến đất hình như đỏ mặt, cảm thấy xấu hổ với người đàn bà nghèo góa chồng vừa phát biểu. Ông Chủ tịch phường hồ hởi ra mặt, đứng lên cảm ơn rối rít, còn nói thêm:

-Bà H’Tang – Amí Un, tuy nghèo, lại là vợ Liệt sĩ một mẹ, một con; cuộc sống vật chất còn vất vả vậy mà vẫn gương mẫu đi đầu hiến đất như thế, tôi nghĩ các chủ hộ có mặt ở đây cần phải suy nghĩ lại mình. Bây giờ đã khuya rồi, việc hiến đất là hệ trọng, mọi người về bàn với gia đình để thống nhất thực hiện chủ trương của Chính quyền. Giao cho buôn Trưởng và Địa chính phường lập danh sách các hộ tình nguyện hiến đất, tiền hỗ trợ di dời nhà, cổng… khi mở rộng đường. Mời bà con về nghỉ.

***

Bà H’Tang đẩy cửa bước vào nhà, bật điện rồi bước lại bên bàn thờ đốt ba cây nhang lầm rầm khấn. Trên bàn thờ đặt tấm Bằng Tổ quốc ghi công phía sau bát hương bằng sứ, không có ảnh. Bà nhìn khung Bằng đó như thấy chồng của mình, cầu mong chồng ở xứ Yang (3) đồng ý với quyết định của mình. Thế là ông đã đi được hai lăm năm rồi, ngày ấy…

Amí H’Tang không biết ở nơi nào phía mặt trời lặn, một hôm chèo thuyền ngược sông chở theo đứa con gái mới hơn ba tuổi đến buôn xin ở lại vì quê bà có đảo chính. Gia đình Hoàng tộc bị chính quyền mới bắt bớ, hành quyết nên bà trốn chạy đến đây. Người trong buôn thương tình dựng cho ngôi nhà sàn bốn gian, hai gian ở còn hai gian làm phòng khách. H’Tang lớn lên xinh đẹp nhất vùng, nhiều thanh niên con nhà giàu có ao ước được cô bắt về làm chồng; nhưng cô lại ưng anh chàng mồ côi ở với dì ở giữa buôn. Y Dắt, mới mười tám tuổi nhưng cao hơn bọn con trai cùng tuổi tới nửa cái đầu, tay chân rắn chắc như lõi gỗ trắc, phát rẫy khỏe như con min(4) húc ổ mối. Ở với nhau hơn năm mà chưa có con, đêm ấy không biết có chuyện gì mà đến khuya mới về nhà, chui qua cửa sổ vào nhà, lắc lắc vợ đang ngủ thì thào:

-Bọn Ngụy kéo về đông lắm, chắc mai chúng đi càn rồi, tôi phải vào rừng báo cho anh em biết.

H’Tang ngồi bật dậy, nắm lấy tay chồng bảo:

-Cho em theo với.

-Không được, nguy hiểm lắm.

-Em không cho anh đi đâu, một mình ngủ lạnh lắm.

H’Tang ôm gì lấy chồng, không chịu buông ra. Y Dắt hiểu ý vợ. Là vợ chồng, nhưng vì công việc cách mạng mà đêm hôm toàn để vợ ngủ một mình. Thương lắm mà không biết làm sao được. Thôi chiều vợ vậy… Không ngờ, đó là lần cuối cùng vợ chồng được ân ái với nhau; anh ra rừng, sáng hôm sau trong trận đánh cản quân giặc để cơ quan rút, anh bị thương, bị bắt rồi lũ giặc dã man hành quyết bằng cách: treo xác lên bụng trực thăng kéo lên trên các ngọn cây cho đến lúc tan xác. Người chết không có mồ. Thương lắm.

Cũng chính sự vội vàng để có một chút thời gian bên nhau, Yang đã ban cho họ một cô con gái xinh đẹp giống mẹ. Cô bè lớn lên, nước nhà thống nhất nên được đi học ở trường nội trú, rồi vào đại học. Chiếc buôn nhỏ bé lọt thỏm giữa rừng già ngày xưa, nay đã lên phường của một thành phố mới. Nhà chính sách, nhà nước làm cho năm gian, ba gian phía trước làm phòng khách, hai gian nhà phía sau làm hai phòng ngủ, mái lợp ngói, sàn lát ván đúng nhà dài truyền thống của người Ê đê. Với một héc ta đất trồng cà phê, xen cây ăn quả, cuộc sống tạm đủ cho bà và cô con gái học đại học dưới tận thành phố. Không có có Đảng và Nhà nước thì làm sao có được cuộc sống như hôm nay.

Nước mắt chảy dài trên má, bà khóc nói với chồng cũng là nói với chính mình:

-Anh yên tâm. Em chờ con gái mình bắt chồng, giúp nó nuôi con khôn lớn rồi em sẽ về với anh, chúng ta lại bên nhau như đêm chia tay cuối cùng anh nhé.

***

H’Un bước lên cầu thang, kêu ầm lên:

-Amí ơi con về rồi nè!

Trong nhà vắng lặng không có tiếng bước chân hối hả, tiếng vỡ òa vì vui của amí như mọi lần. H’Un ngạc nhiên đẩy cánh cửa khép hờ bước vào nhà. Amí, tóc bạc trắng, ngồi như pho tượng nhà mồ, mắt nhìn chăm chăm vào bếp đã lạnh ngắt từ lúc nào ở giữa phòng khách. Buông rơi chiếc va li và túi xách xuống sàn nhà, cô lao lại bên amí, giọng nghẹn ngào:

-Amí ốm ạ!

-Tao không ốm mà đau.

-Là sao?

-Mày còn nhớ thàng Y Bình học cùng cấp hai ngày xưa không?

-À, hắn ở buôn Hoang, học dốt quá lại thích chơi điện tử nên học xong lớp chín thì ở nhà luôn.

-Đúng hắn.

-Có chuyện gì mà amí điện, gọi con về gấp vậy ạ? Không phải gọi con về để hỏi Y Bình làm chồng đấy chứ. Con không ưng đâu.

-Hắn có vợ, con rồi, giờ làm địa chính của phường mình.

-Vậy liên quan gì đến con mà gọi con về.

Amí H’Un hình như chảy nước mắt rồi từ từ đứng dậy, bước đến bên bàn thờ chồng, đốt nhang. H’Un giúp amí cắm hương lên bát hương. Bất ngờ bát hương bùng lên ngọn lửa như bị đổ xăng. Bà H’Tang quỳ xuống sàn nhà ôm mặt khóc nức nở. H’Un ôm lấy amí, khóc theo.

***

Chiếc Camri màu đen bóng lộn, đỗ xịch bên chân cầu thang, một người thanh niên đen nhẻm, trán bóng lộn, mặt gãy mở cửa xuống xe, leo lên cầu thang, nói to:

-Chào nhà báo! Lâu quá không gặp.

Buông amí ra, H’Un đứng dậy đã thấy Y Bình bước vào nhà, đi đến bên cạnh chìa tay ra để bắt, nói:

-Người mất cũng đã mất rồi, bác và bạn cố vui để sống với hiện tại chứ ạ.

-Cậu thiêng thật, amí mình vừa nhắc đến cậu, cậu đã có mặt; người đâu như ma lai thế.

-Ừ, mình bây giờ là “ma lai” của phường này nhưng chỉ mang đến những chuyện tốt đẹp thôi. Cậu về rồi ta bàn chuyện luôn. Ngồi xuống đây. Chuyện là thế này: buôn mình mở đường lớn đổ bê tông, chiều ngang mặt đường rộng sáu mét, mỗi bên thêm hai mét làm hè đường và trồng hoa nữa, vừa tròn mười mét. Bác đây đã tình nguyện ủng hộ toàn bộ đất theo quy hoạch. Nhưng gia đình mình thuộc diện ưu tiên, cậu là bạn học với mình nên mình tham mưu và được chủ đầu tư đồng ý hỗ trợ xây lại tường rào, cổng theo mẫu đẹp nhất thành phố đấy.

-Cảm ơn bạn!

-Nhưng, bác đây lại không chịu ký nhận mới khổ chứ!

-Vậy là sao hở amí?

-Tổng số tiền làm chưa đến năm chục triệu thế mà nó bảo ký nhận sáu trăm triệu.

-Cậu làm báo chắc biết rồi, thời buổi bây giờ cái gì cũng phải có phần trăm, hoa hồng, lót tay mới lấy được tiền ra. Chạy dự án, xin duyệt chi là cả một đống công việc, qua biết bao nhiêu người và mỗi người ký như thế đều là… tiền cả đấy. Vì thế nó mới “đội” lên, Nhà nước chịu thôi, còn chúng ta mỗi người được chút đỉnh gọi là.

-Công việc của cậu giờ đây là thế này à?

-Đúng, mình học văn hóa so với các bạn thì dốt nên bỏ dở giữa chừng về nhà lấy vợ. Mình giờ có ba đứa con rồi đấy. Vợ người Tày, xinh nhất vùng. Nhà xây năm ngoái có ba tầng, mua thêm cái ô tô bốn chỗ đi làm. Vừa tốt nghiệp Cao cấp lý luận. Tính ra ở đời chỉ cần nhiều tiền là được. Còn bạn, học nhiều như thế để làm gì khi đến giờ này vẫn hai tay trắng, chồng không, con không… may mà còn miếng đất của amí đáng giá.

-Cậu sống thực dụng quá!

-Không phải thực dụng mà thực tế. Mình tự thân vận động chứ không núp bóng ông già là Bí thư phường đâu đấy nhé.

Hình như quá sức chịu đựng, bà H’Tang thở hắt ra, nói:

-Chẵng lẽ cán bộ bây giờ đều sống và làm việc như vậy cả ư?

-Đúng vậy đó bác. Kinh tế thị trường chỉ có mua và bán, kết quả là lợi nhuận phần trăm. Hôm nay H’Un về rồi, hai má con nhất trí ký giấy tờ để cháu cho triễn khai thực hiện ngay. Một tuần thôi nhà mình sẽ có bờ rào, cổng đẹp như trong tranh luôn. Thiết kế đây, bạn xem đi rồi bảo bác ký.

-Cút. Bước ra khỏi nhà tao ngay!

Bà H’Tang gầm lên, rút cây xà gạc dựng bên vách vung lên, Y Bình luống cuống đứng dậy nói:

-H’Un, nói gì đi chứ!

-Bạn về đi, amí mình đang giận lắm đấy!

-Đúng là bà già lẫm cẩm!

Y Bình chạy vội ra cầu thang còn ngoái cổ ném lại một câu cho bõ tức.  H’Un ôm lấy amí, thủ thỉ:

-Vì chuyện này mà amí gọi con về phải không?

-Đúng! Lũ cán bộ bây giờ…

Tiếng bà H’Tang líu lại, nước mắt trào ra, ngồi bịch xuống sàn nhà.

***

-Cháu chào bác, chào bạn H’Un!

Người sĩ quan trẻ, trên cổ áo đeo quần hàm Thiếu úy bước vào nhà. H’Un đứng dậy, giơ tay bắt, nói:

-Y Minh, cậu ra trường rồi à?

-Mình được phân công về phường này bốn tháng rồi, nghe tin bạn về nên ghé qua thăm đây.

-Công an nhiều như thế lại về ở tận phường mà để một lũ sâu mọt hoàng hành khắp nơi như vậy à?

Hình như vẫn còn quá giận với Y Bình nên bà H’Tang đổ luôn lên anh cảnh sát phường; H’Un vội thanh minh:

-Y Bình vừa ở đây về nên amí mình đang nóng, bạn thông cảm nhé. Này bạn đã về đây công tác bốn tháng rồi mà chưa nắm bắt được gì à?

-Bạn bè lâu ngày gặp lại không mời nhau miếng nước đã nổi nóng rồi.

Y Minh cười, rồi tự ngồi xuống sàn, khoanh tròn chân lại, nói tiếp:

-Trong buôn mình chỉ có tôi và bà học cùng nhau đến hết lớp mười hai lại luôn làm lớp phó giúp bà làm lớp trưởng đấy nhá. Đến tận bây giờ vẫn chưa nhận được một lời cảm ơn.

-Mời bạn uống nước. Ngày ấy cô giáo phân công thì chúng ta làm chứ có phải vì việc riêng đâu mà mình phải cảm ơn bạn?

-Ừ chuyện ở lớp học thì cho là vậy đi. Thế hồi học lớp năm đi chăn bò bên suối Ea Knop, mới thấy con rắn bà đã nắm lấy kéo; bị nó quay đầu cắn vào tay suýt chết, mình phải cõng về nhà thì sao?

Nghe nhắc lại chuyện cũ, H’Un đỏ mặt, nói:

-Ừ, tại khi ấy mình chỉ thấy một khúc thân trong bụi cây, sợ nó chạy mất nên túm ngay, không biết đầu nó ở đâu mới bị… Nhớ lâu thế, để mình học xong về cảm ơn cả đời còn lại luôn, được không?

-Bác làm chứng cho con điều H’Un vừa nói đó nhé.

-Công việc hiện nay của bạn thế nào?

-Nghề của mình, nói nôm na như thế này: giống như ngày xưa bạn thấy rắn. Bạn bắt ngay khi nhìn thấy – nghề nghiệp của nhà báo thể hiện từ nhỏ rồi đấy; còn mình phải chú ý quan sát xem đầu nó ở đâu, nó từ đâu đến, đi đâu và còn có con nào đi cùng không. Chúng đến đây để làm gì rồi mới quyết định bắt hay không bắt, bắt lúc nào.

-Ô, ông Cảnh sát khu vực nói hay quá.

H’Un dứt lời bà H’Tang nói thêm:

-Bác không hiểu nên vơ đũa cả nắm rồi.

-Lỗi tại chúng cháu nữa ạ. Chúng cháu công tác trên địa bàn phải dựa vào dân, mong được nhân dân đón nhận như con em của mình; có việc gì mà người khác làm không đúng luật pháp thì mọi người báo ngay cho các cháu biết để có phương án giải quyết. Có như vậy các cháu mới hoàn thành nhiệm vụ mà xã hội mới bình yên bác ạ.

-À thì ra vây, hai đứa nói chuyện bác đã hiểu ra rồi. Trưa nay ở lại ăn cơm với bác nhé.

-Con sợ cô nhà báo không mời bác ạ.

-Y Minh mồm mép vẫn sắc sảo như xưa. Mình có mang hải sản về, bạn chế biến giúp nhé.

-Nhất trí. À bác ơi, sao lại đặt tên con gái là H’Un thế? Cháu nghĩ mãi mà không ra đấy.

-Đêm ấy, bác trai chui qua cửa sổ để ra rừng. Bác nắm tay bác trai nói nhỏ: có con thì đặt tên là gì. Bác trai đứng dưới đất rồi nói vọng lên: un! Vì thế bác mới đặt tên cho nó là H’Un.

-Ô, gay rồi; có thể bác nhầm rồi ạ.

-Nhầm là thế nào?

-Khi bác trai trườn từ cửa sổ xuống đất, dẫm vào lưng heo mới kêu lên: un. Ý bác ấy bảo là có con heo dưới đất ấy mà!

-Ông quỷ này!

H’Un bật cười, đập tay lên lưng bạn làm amí và Y Minh cũng bật cười theo. Ngoài hiên, nắng như dát vàng tràn ngập xung quanh.

 

Hòa Khánh, mùa mưa năm 2022

 

Chú thích tiếng Êđê:

 

1. Yoan: người Kinh.

2. Amí: má.

3. Yang: thần linh.

4. Min: một loài trâu rừng ở Tây Nguyên.

 

GÓC KHUẤT CỦA RỪNG truyện ngắn của HỒNG CHIẾN - TẠP CHÍ NHÀ BÁO &CUỘC SỐNG số Xuân 2014

 

Dừng xe chân cầu thang, H’Xoan bước xuống, kêu to:

-Ba má ơi con về rồi nè!

Lũ trẻ choai choai từ các căn nhà sàn bên cạnh ùa ra; có đứa không kịp xuống cầu

thang, nhãy phốc qua cửa sổ xuống mặt đất, reo to:

-Chị H’Xoan về rồi!

Lũ trẻ đứa nắm tay, đứa nắm áo như sợ H’Xoan biến đi mất, mồm thía lia đủ

chuyện bằng những từ mà Sin không hiểu được. Hai người phụ nữ trong nhà bước ra đầu

sàn. Người ra trước, mái tóc bạc trắng như cước dài tận bắp chân; ánh nắng chiều chiếu

vào tạo nên màu vàng óng ánh như tự mái tóc phát ra tia sáng lung linh huyền ảo. Trên

khuôn mặt hình trái xoan, da đã nhăn nheo nhưng không giấu được vẻ đẹp của đôi mắt

hình như có một chút buồn ẩn sâu trong đó. Người phụ nữ đi sau, tuổi gần năm mươi, tóc

xanh đen óng mượt, khuôn mặt trái xoan giống y người đi trước.

H’Xoan reo lên:

-Con chào hai amí!

Sin cúi đầu nói:

-Cháu chào hai bác ạ!

Người tóc trắng bảo:

-Lên sàn đi!

Lũ trẻ ùa lên sàn, bọn con gái kéo H’Xoan vào nhà trước; lũ con trai kéo Sin theo

sau. Đến bên bếp lửa giữa phòng khách, H’Xoan nói to:

-Xin giới thiệu với mọi người: đây là thầy giáo, Tiến sĩ Nguyên Văn Sin, dạy

Trường đại học nơi con học ạ.

Mọi người vỗ tay ầm ầm. Người phụ nữ tóc bạc ngồi xuống bên bếp lửa nhìn mọi

người một lượt, rồi nói:

-Hôm nay H’Xoan về lại có thầy giáo đi cùng, ba H’Xoan cột ché rượu mời mọi

người chung vui.

Người đàn ông đứng tuổi bước xuống cầu thang, một lúc sau vác một ché rượu

lên, cắm cần. Ông già đóng khố, mặc áo đen có tua đỏ, bước lại gần người phụ nữ tóc

trắng, cúi xuông trịnh trọng nói một tràng tiếng thổ ngữ. Sin ngạc nhiên hỏi H’Xoan:

-Ông ta nói gì thế?

-Ông thầy cúng của buôn mời Già làng lên vít cần uống rượu tiếp khách quý đấy.

Sin chưa kịp nói thêm đã nghe ông thầy cúng gọi:

-Mời thầy giáo lên vít cần rượu.

Sin bước lại bên ché rượu. Già làng đứng dậy đưa cần rượu cho Sin. Mọi người

xung quanh nhìn hai người rồi cười ồ cả lên; lũ trẻ đứa vỗ tay, đứa dậm chân xuống sàn

nhà ầm ầm. H’Xoan ngạc nhiên nhìn mọi người rồi quay lại nhìn Sin và… cũng bật cười

thành tiếng, bước vội lại gần, nói nhỏ:

-Em xin lỗi, mãi vui với mọi người quên không nhắc thầy bỏ mũ ra ạ.

Sin đỏ mặt vì đến lúc này mới biết mình vẫn đội mũ bảo hiểm như cái nồi cơm

điện trên đầu. H’Xoan tháo khóa, Sin nhấc mũ ra khỏi đầu. Vừa bỏ mũ xuống, bỗng Già

làng tái mặt, đứng bật dậy kêu lên một tiếng tắc nghẹn:

-Thanh!

2

Cùng với tiếng kêu, Già làng lao đến, ôm chầm lấy Sin, gục đầu vào ngực, nức nở

khóc. Tất cả những người có mặt trong căn nhà chứng kiến sự việc lặng đi, mắt tròn xoe,

không tin những gì mình vừa nghe và đang thấy.

***

Gần trưa, H’Nhi men theo bờ suối bước đi; bỗng nghe tiếng chó sói gầm gừ vọng

đến nên bước vội đến xem. Trên miệng hố bom mới đào xuống bên cạnh suối; một bầy

hơn chục con sói, con đứng, con ngồi đều hướng mắt xuống lòng hố bom. Bước thêm

mấy bước, H’Nhi vô tình dẫm vào một cành cây khô rơi trên mặt đất tạo nên tiếng động

làm bầy sói quay lại nhìn; thấy người liền cụp đuôi chạy biến vào rừng. Dưới hố bom có

một cục đất tròn khi nhìn kỹ thì hình như đó là một cái đầu người. Ngạc nhiên, H’Nhi

bước đến gần hơn, nhìn kỹ, giật mình thấy cục đất ấy có đôi mắt đen giống người. Đúng

rồi, một đầu lâu người. H’Nhị sợ quá ngồi bệt xuống đất, tuột luôn xuống miệng hố bom.

Bỗng nghe tiếng từ đầu lâu thì thào vọng đến:

-Đ… ừng đ... ừng x… uống, ng… uy h…iểm.

Ô, cái đầu lâu biết nói, hay đúng hơn có người bị chôn sống ở đây. Phải cứu

người mới được. Bùn đất đỏ đặc quánh như hồ đổ bê tông giữ chặt người rồi, mình mà

bước xuống chắc cũng bị chôn luôn. Làm sao đây? Phải chặt cây lớn gác qua hai bên

miệng hố bom rồi mới kéo người lên được. Nghĩ là làm, đặt gùi xuống đất, vác dao chặt

hai cây to như bắp đùi để gần sát đầu người, H’Nhi đi ra, ngồi xuống, moi đất móc tay

phải người bị lấp lôi lên. Bùn đặc quá, mồ hôi chảy dài từ trán xuống mặt rồi xuống vú,

nhỏ từng hạt lên chiếc đầu, làm trôi đi lớp bùn phía trên, để lộ ra mái tóc đen bóng. Cố

lắm mới lôi được cánh tay phải người ấy lên khỏi mặt bùn, bám vào cây để sát người.

Mặt trời đã lên đỉnh đầu, đám bùn hình như đặc thêm lại, đầu lâu thều thào:

-N… ước!

Mình đoảng thật, người ta chắc khát lắm rồi, sao không lấy nước cho uống nhỉ;

nghĩ vậy H’Nhi lên lấy quả bầu khô đựng nước để trong gùi, kê vào miệng cho người bị

nạn uống. Chờ uống nước xong, H’Nhi hỏi:

-Giơ tay kia lên được không?

-Không, nó dính chặt vào bùn rồi.

-A, mình có cách rồi, đợi nhé.

H’Nhi reo lên, vác dao lên bờ suối chặt mấy cây nứa to bằng cổ chân, chẻ đôi, gõ

cho rơi mắt phía trong rồi nối các cây nứa lại, dẫn nước suối từ phía trên chảy thẳng vào

cổ người lạ. Có nước, bùn loãng ra, H’Nhi nằm xuống mấy khúc cây, ra sức móc bùn

xung quanh người lạ cho nước thấm xuống, miệng nói:

-Cố gắng cựa mình xem nào!

-Cô lấy cây thọc xuống bên cạnh tôi, bùn dưới ấy mới tan được.

Làm theo lời người lạ, một lúc sau, H’Nhi lôi được người lạ lên khỏi hố bùn, trên

lưng vẫn có chiếc ba lô và khẩu súng AK báng gấp. Trời sụp tối, H’Nhi đưa người lạ

xuống suối tắm giặt rồi dẫn vào một chiếc hang đá gần bờ suối, đốt lửa để người lạ sưởi

ấm và hong đồ.

***

Bên bếp lửa, người lạ nói mình tên Thanh kể: trên đường hành quân vào phía

trong, không may bị sốt phải nằm lại mấy ngày. Khi đỡ, theo giao liên đuổi theo đơn vị.

Tối qua, trên đường đi không may bị thám báo phục kích, đồng chí giao liên ở lại chặn

địch cho anh rút. Đêm tối, đường rừng, không may bị rơi xuống hố bom và bị chôn sống

luôn. H’Nhi nói:

3

-Trong buôn nhiều người đau mà uống thuốc người Mĩ cho không khỏi nên mình

đi hái lá về làm thuốc, không ngờ gặp, cướu được Thanh.

Thanh ngạc nhiên hỏi:

-Em giỏi quá?

-Dạ! Em đã định không bắt chồng, nay được Yang(*) cho gặp Thanh chắc là làm

mai đây. Thanh có ưng bụng làm chồng em không?

-H’Nhi đã có chồng chưa?

-Người phụ nữ vùng này có tục lệ: khi thiếu nữ chưa bắt chồng thì không mặc áo

để khoe với Yang, đất trời và mọi người xung quanh đôi nhủ hoa mà Yang ban cho để

làm thiên chức người mẹ tương lai. Khi có chồng rồi thì nhủ hoa đã có chủ nên người phụ

nữ mặc áo che lại để cất riêng cho chồng và con. Theo Thanh thì H’Nhi đã có chồng

chưa?

-Chưa biết mặc áo nghĩa là chưa có chồng.

-H’Nhi mười tám tuổi rồi đấy.

Sáng hôm sau, H’Nhi dẫn Thanh băng rừng tìm đến đơn vị du kích địa phương.

Khi chia tay, Thanh nói:

-Đất nước thống nhất, anh còn sống sẽ về tìm em!

***

Vừa băng qua con suối đầu buôn, lính Ngụy ập đến; bọn chúng dùng đủ thứ đánh

đập H’Nhi đến ngất xỉu rồi kéo lê về buôn. Trước toàn thể dân buôn, bọn lính buộc tội

H’Nhi đi tiếp tế cho quân Giải phóng nên ở qua đêm trong rừng, trái với quy định của

chính quyền. Bọn chúng tra khảo buộc H’Nhi khai ra trong buôn còn ai là đồng phạm nữa

không. Chúng đánh H’Nhi chết đi, sống lại mấy lần không moi thêm được tin tức gì.

Chiều đến, tưởng cô đã chết mới cho dân buôn mang xác đi chôn; không ngờ H’Nhi sống

lại nhưng một chân mang tật cả đời.

Sau này Già làng mất, người trong buôn nhất trí bầu H’Nhi thay thế. Năm tháng

qua đi, mái tóc chuyển dần qua màu trắng, H’Nhi vẫn không thấy Thanh trở lại như đã

hứa nên nghĩ anh ấy đã nằm lại đâu đó trong cuộc chiến. Bao nhiêu yêu thương dồn hết

cho ba cô con gái người em. Bà yêu nhất H’Xoan, cô con gái đầu xinh đẹp giống má,

thông minh nên bắt phải học, học thật giỏi để làm bác sĩ cứu giúp người đau ốm.

***

Ngày Sin rời nhà lên đường nhập học, ông Thanh nắm tay con nói: “Con biết vì

sao ta đặt con tên Sin không? Sin theo tiếng Êđê là con cọp. Trong chiến tranh ác liệt, bố

được một người con gái Êđê tên là H’Nhi, ở buôn Dak dưới chân núi Yang Sin cứu sống

và hẹn nhau hòa bình sẽ tìm về sống cùng nhau. Trong trận chiến ở Xuân Lộc, bố bị

thương; mù mắt, lại mất một chân nên đành lỡ hẹn. May mà được cô hộ lý là mẹ con bây

giờ thương, nên duyên vợ chồng mới có con hôm nay. Con phải cố học cho giỏi, khi

thành bác sĩ rồi tìm về vùng đất ấy, thay bố tạ lỗi với người ta”.

Sin đang học năm thứ hai thì bố mất. Thương bố, thương mẹ, Sin tập trung vào

học tập. Tốt nghiệp Đại học được nhà trường giữ lại làm việc, Sin lao vào nghiên cứu để

giảng dạy tốt hơn, không nghĩ đến chuyện vợ con, dù rất nhiều nữ đồng nghiệp, sinh viên

các khóa quý mến.

Như duyên số trời định, Sin gặp H’Xoan - Phó bí thư Đoàn trường, học giỏi, thầy

trò mến nhau. Vì thế, Sin quyết định theo H’Xoan về thăm quê cô sinh viên, khám phá

vùng đất linh thiêng đại ngàn. Không ngờ, chuyến đi như một định mệnh để Sin gặp lại

cố nhân của bố.

4

Chú thích tiếng Ê đê:

*Yang: thần linh.

YANG PHẠT truyện ngắn của HỒNG CHIẾN - VANVN.VN ngày 4 tháng 10 năm 2023

 

Vanvn- Từ lâu người buôn Um xem sơn dương là biểu tượng của thần may mắn, mang lại mùa màng bội thu cho mọi nhà. Vì vậy cho dù cái giá được đặt ra đổi con sơn dương đầu đàn là cả chục con bò mẹ vẫn không ai muốn nhận lời. Già làng nghe chuyện đã nói: “Sơn dương là bạn của buôn ta, không ai được sát hại. Kẻ nào làm điều ác với nó sẽ bị đuổi khỏi buôn!”.

Buôn Um quê tôi chỉ có hơn hai chục nóc nhà sàn dựng ngay dưới chân dãy Chư Yang⁽¹⁾ cao vút. Ban ngày tiếng chim hót, vượn hú và có cả tiếng chim công gọi nhau “Tố hộ, tố hộ!” vang vọng vào từng góc bếp. Mùa bắp, mọi người phải thay nhau gác rẫy suốt ngày đêm, đốt lửa gõ chiêng xua đuổi heo, nai, khỉ, két tìm về phá hoại. Chẳng biết chúng ở đâu mà kéo về nhiều đến thế, có bầy két mỗi lần bay qua rẫy làm tối cả góc trời, tiếng vỗ cánh như tiếng gió lốc. Người dân nơi đây chủ yếu trồng lúa nước, bắp, đâu theo mùa, nhờ Yang⁽²⁾ nhà ai cũng đủ gạo ăn quanh năm. Những ngày lễ tết cũng vây quanh ché túc, ché ba rôm ra cả đêm.

Rừng sát nhà, toàn những cây hàng mấy trăm mùa rẫy đứng chen nhau bên những tảng đá khổng lồ. Đã bao đời nay khi đốn gỗ làm nhà những chàng trai lực lưỡng phải đi xa tìm cây ưng ý đốn, chẻ, kéo về chứ không phá rừng gần. Vì vậy buổi sáng sớm khi con gà rừng giật mình tỉnh giấc cất tiếng gọi bình minh cũng là lúc đôi chim “năm trâu sáu cột – bắt cô trói cột” tìm thấy nhau, không khắc khoải gọi nữa, nhường lời cho các chú dọc, vượn nhảy nhót, rung cây hú gọi vang trời đất. Đó cũng là lúc các amí, amai dậy nhóm lửa, thổi cơm chuẩn bị cho một ngày mới.

Chiều đến khi ông mặt trời nấp sau dãy núi, mọi người cơm nước xong  lại vây quanh bếp lửa lắng nghe già là kể chuyện. Chuyện già làng kể nhiều lắm song từ bé tôi đã nghe và nhớ mãi chuyện Yang phạt người tham lam vì dám động đến rừng.

Không biết từ bao giờ trên dãy Chư Yang cao vút có một bầy sơn dương đông đúc. Chúng là loài vật hiền lành nhưng khéo léo vô cùng. Những tảng đá to như gian nhà chen lấn nhau từ chân núi kéo lên tận đỉnh trơn như đổ mỡ, vậy mà chúng lon ton chạy nhảy, nô đùa trên đó cấm có trượt chân bao giờ. Những cây sung sum sê bên bờ suối người còn không trèo nổi, vậy mà chúng vẫn hái được những chùm quả ở lưng chừng cây. Lúc hái quả trên cao chúng khéo léo đứng bằng hai chân sau, hai chân trước bám vào cây hoặc kéo lá xuống để ăn. Điều đặc biệt của bầy sơn dương là không bao giờ phá phách hoa màu. Chúng chỉ nhởn nhơ trên triền núi đá, chiều chiều khi ông mặt trời sắp ngủ lại kéo nhau lên mỏm núi, nơi có những tảng đá cao vút, đứng nhìn xuống buôn. Những ngày đẹp trời ngồi trên nhà sàn có thể nhìn rõ con đầu đàn to như con bò, đen bóng đứng uy nghi nổi bật giữa bầu trời trong xanh. Từ xa xưa cho đến nay dân buôn Um không ai săn bắt sơn dương bởi đó là loài thú quá tinh khôn, không dễ gì bắn hạ. Hơn nữa chúng không làm hại gì ai mà chỉ tăng thêm vẻ đẹp cho quê hương. Mỗi buổi bình minh hay lúc chiều tà trên các mỏm núi vương vất những sợi nắng vàng chúng lại rủ nhau xếp hàng đứng nhìn xuống buôn như những vị thần được yàng sai xuống bảo vệ mùa màng cho con người.

***

Năm ấy bổng có người lạ vào buôn lân la trò chuyện, rủ rê đám thanh niên đi săn. Con thú người lạ muốn mua chính là bầy sơn dương trên đỉnh núi Chư Yang. Người ấy cho biết con sơn dương quý lắm, bộ xương đem nấu cao dùng cho đàn ông thì tuyệt vời, chắc chắn không có loại thuốc tây – đông nào sánh được và các bà vợ sẵn sàng móc hầu bao mua dành cho chồng. Cặp sừng sơn dương có giá trị gần như sừng tê giác chuyên dùng để chữa các bệnh đường ruột – cách dùng cũng cực kỳ đơn giản: Mài đầu sừng vào chén sành, pha chút rượu trắng thì dù có đau bụng vật vã thế nào, chỉ một phút sau khỏi ngay. Bộ phận quý nhất của con sơn dương – đặc biệt con sơn dương chúa – chính là bốn cái chân. Sở dĩ chúng thuộc loài móng guốc nhưng leo trèo trên cây, trên đá được là nhờ trong móng của nó có túi mật. Chính túi mật này giúp chân sơn dương dù có bị té cũng lành ngay. Nhìn chung trong người con sơn dương cái gì cũng làm thuốc được, vì thế người lạ mới phải lặn lội vào buôn thuê người săn bắn. Từ lâu người buôn Um xem sơn dương là biểu tượng của thần may mắn, mang lại mùa màng bội thu cho mọi nhà. Vì vậy cho dù cái giá được đặt ra đổi con sơn dương đầu đàn là cả chục con bò mẹ vẫn không ai muốn nhận lời. Già làng nghe chuyện đã nói: “Sơn dương là bạn của buôn ta, không ai được sát hại. Kẻ nào làm điều ác với nó sẽ bị đuổi khỏi buôn!”.

Nhưng không phải ai cũng nghe theo lời đúng, trong buôn vẫn có kẻ tham lam, xem rượu, tiền là trên hết, sẵn sàng đánh đổi mọi thứ. Hắn chính là Y Reo, một kẻ đẹp mã, lực lưỡng nhưng lười lao động, chỉ thích uống rượu và tính chuyện đổi chác kiếm lời. Có lẽ vì vậy nên đã hơn hai chục mùa rẫy rồi hắn vẫn chưa có ai thèm bắt làm chồng⁽³⁾, tháng ngày cậy nhờ vào mẹ, vợ chồng chị gái, em gái. Nay nghe chuyên một con sơn dương đổi cả chục con bò, hắn mừng như bắt được vàng. Hắn tin đã đến lúc hắn được đổi đời giàu có hơn người và khối cô gái sẽ chạy theo hắn xin bắt làm chồng. Già làng đã cấm không được săn bắn, và hắn cũng sợ luật bất thành văn ấy, song bỏ lỡ cơ hội này thì hắn tiếc lắm. Phải có cách để nhận số bò của người khách lạ. Cuối cùng, cái đầu đầy rượu nhưng không kém phần xảo quyệt của kẻ ưa đổi thứ này lấy thứ khác kiếm lời hơn là đi phát rẫy làm nương cũng vạch ra một kế hoạch táo bạo để thoát khỏi lời nguyền của già làng. Quả thật không ai ngờ hắn lại liều lĩnh làm vậy.

***

Đêm cuối tháng, bầu trời mùa khô Tây Nguyên trong vắt rắc đầy những vì sao óng ánh nhấp nháy như những con mắt đang dõi theo hai bóng đèn soi đèn pin nối nhau bám vào vách đá đeo lên đinh Chư Yang. Kẻ dẫn đường không ai khác ngoài Y Reo. Dù phải bám vào từng mép đá, mò mẫm đặt chân lên các cạnh đá sắc như dao cạo, có hòn trơn tuột song trên vai hắn chiếc gùi đựng nước, đựng rượu và khô nai vẫn được giữ cẩn thận. Kẻ bám theo sau vác khẩu sung ca bin sản xuất tại Hoa Kỳ chính là vị khách lạ cần mua sơn dương.

Theo kế hoạch của Y Reo, hai đứa lợi dụng đêm tối trèo lên đỉnh núi, núp gần hòn đá lớn, nơi mỗi sáng sớm hay hoàng hôn con sơn dương chúa thường dẫn bầy ra đứng nhìn xuống buôn. Lúc đó, chỉ cần kéo cò chắc chắn sẽ hạ được con mồi. Không ai phạt được Y Reo vì hắn có bắn đâu, người lạ bắn đấy chứ! Còn người lạ thì đâu phải người dân buôn Um nên không bị ràng buộc bởi lời nguyền. Bọn chúng quả thật “ngưu tầm ngưu, mã tầm mã”, tìm đến với nhau để làm chuyên đen tối.

Mặc dù rất khó khăn, vất vả, gần sáng khi bầy vượn ở lưng chừng núi gọi nhau thức dậy, hai đứa cũng đến được nơi cần đến. Đứng trên mỏm đá, bọn chúng hết nhìn phải, rồi nhìn trái tìm chỗ ẩn nấp. Một bên là vực sâu hun hút, đen thui, một bên là đá lởm chởm chỉ cần sơ xuất một chút thôi sẽ rơi xuống vách đá. Đắn đo, cân nhắc mãi, hai đứa cũng tìm được chỗ núp chỉ cách mỏm dá bầy sơn dương thường đứng khoảng gần hai chục mét. Với khoảng cách ấy, một băng đạn mười  viên, khi bay ra khỏi nòng chắc chắn sẽ trúng đích.

***

Như thường lệ, khi phương đông ửng hồng, ông mặt trời từ từ rẽ mây trèo lên đỉnh núi xa xa, đem theo những tia nắng vàng rải lên vách núi, cũng là lúc bầy sơn dương theo nhau lên vách đá đứng ngắm buôn Um và đón bình minh. Cả bầy vẫn vô tình nhảy nhót theo sau con sơn dương chúa đen bóng đang giương cặp sừng cong vút về phía sau, chìa bộ râu dài có lẽ phải đến nửa mét uốn cong về phía trước phất phơ trước làn gió nhẹ ban mai, tận hưởng không khí trong lành và nào có biết đâu cái chết đang chờ ngay phía trước mặt.

“Ầm!”. Tiếng súng nổ xé toang cảnh bình minh thanh bình, vọng vào vách đá dội lại như tiếng một quả bom tấn ném xuống làm rung chuyển cả núi rừng. Tội nghiệp con sơn dương chúa. Nó chồm lên theo bản năng, tung hai chân trước lao vào không khí, nhằm đúng nơi tiếng súng phát ra bổ xuống.

Sau này có người kể rằng họ thấy sơn dương chúa bay ra khỏi mỏm đá lao vào hai kẻ bắn trộm rồi lăn xuống vực thẳm kèm theo một tiếng nổ kinh hồn, tiếng nổ ấy còn lớn hơn cả tiếng súng vừa nổ nhằm vào nó,  kéo theo đất đá lăn xuống ầm ầm, khói bụi mù mịt che lấp cả bầu trời.

Già làng tức giận, kéo cả đoàn thanh niên trai tráng trong buôn bươn bả leo lên đỉnh núi, định trị tội kẻ dám làm trái quy định của buôn, xúc phạm thần linh. Nhưng khi lên đến nơi nhìn hai kẻ bắn trộm ông lại bất giác trào nước mắt. Y Reo nằm ngã ngửa, giữa trán in rõ chiếc móng sơn dương đóng vào làm bay mất một con mắt. Còn người lạ đôi mắt trợn ngược bị bầy kiến vàng bu kín. Có lẽ cả hai đã rơi từ mỏm đá trên chục mét xuống hòn đá to phía dưới. Yang phạt mà!

Kể từ hôm ấy buôn Um chúng tôi không còn ai nhìn thấy bầy sơn dương ấy nữa. Những thế hệ sau này chỉ còn được nghe kể lại về chúng với một niềm tiếc nhớ xót xa.

NGUYỄN HỒNG CHIẾN

Chú thích tiếng Êđê:

¹. Chư Yang: núi thần.

². Yang: thần linh.

³. Bắt làm chồng: tục lệ người Êđê, con gái ưng chàng trai nào thì cưới về nhà mình làm chồng

NĂM ROI truyện ngắn của HỒNG CHIẾN - báo HỌA MI số 32 - 35 năm 2023

 

VOI TRẮNG truyện ngắn của HỒNG CHIẾN - TẠP CHÍ VĂN NGHỆ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH số 93 ra ngày 28/9/2023

 

-Cứu, cứu Hòa với atun(1) ơi!

H’Phi chạy đến chân cầu thang kêu ầm lên, mồm miệng tranh nhau thở. Già làng nghe tiếng cháu ngoại hoảng hốt gọi, giọng nghèn nghẹn chứa đầy nước mắt khác hẳn bản tính thường ngày gan lỳ nên bỏ luôn chiếc tivi đang hát, bước vội ra đầu sàn, hỏi:

-Có chuyện gì vậy con?

-Bầy voi rừng bắt mất Hòa rồi.

-Sao, voi bắt người à?

-Dạ.

-Con nói rõ hơn được không: bắt ở đâu, bắt như thế nào?

-Chúng, chúng con đang chơi dưới gốc cây đa ở cánh đồng Mùng mười tháng ba; thấy bầy voi từ trên núi xuống, hai đứa leo lên cây đa trốn. Trong bầy có con voi trắng, không có ngà dẫn đàn đi đến gần gốc cây đa thì dừng lại, đưa vòi hít hà, hít hà một vòng quanh gốc cây rồi ngửa mặt nhìn chúng con, kêu lên: t... e... t. Tiếng kêu to hơn còi ô tô luôn. Hòa ngồi trên cành ngang ngay trên đầu con, nghe tiếng voi gầm, chắc sợ quá, tuột tay rơi xuống; voi trắng giơ vòi tóm lấy Hòa rồi kéo cả bầy chạy vào rừng như bị Yang(2) đuổi.

Già làng tái mặt, đứng thẳng lên, quên luôn cái lưng lâu năm đã còng, bước vội vào nhà.

-Tung, tung, tung...

Tiếng trống nhà già làng gầm lên, lao vút lên không trung, chụp xuống các nóc nhà dài lan tỏa trên mặt đất, chạy dài trên các cánh đồng. Người đang làm trên cánh đồng xa, người đang quét dọn chuồng trâu, chuồng bò... đều bỏ việc chạy về buôn. Theo quy định từ xa xưa để lại, trống chỉ đánh trong ngày lễ hội, tang lễ, hỏa hoạn và giặc giã. Người trong buôn kéo đến đứng kín khu đất rộng trước căn nhà dài của già làng. Già làng đứng đầu sàn, tóc bạc như mây, óng ánh dưới ánh nắng của ông mặt trời. Giơ tay lên ra hiệu cho mọi người yên lặng rồi nói:

-Sáng nay có Yoan(3) Hòa học cùng lớp 9 ở trường nội trú huyện với H’Phi lên cánh đồng Mùng mười tháng ba chơi, thấy voi rừng đến hai đứa leo lên cây đa trốn. Không ngờ trong bầy có con voi trắng, phát hiện ra người trốn trên cây đa nên gầm lên làm Yoan Hòa tuột tay rơi xuống, voi trắng bắt mang vào rừng.

-Trước đây hợp tác xã thuê máy về ủi rừng làm cánh đồng trồng bắp, khi ủi tới cây đa này lúc đầu chết máy, sau máy đứt xích nên phải để cây lại. Cây đa thiêng, cao thế nếu leo lên mà tuột tay rơi xuống chắc chết mất.

Ông chủ nhiệm hợp tác xã nông nghiệp Quyết Thắng nói xong, H’Phi trả lời:

-Hòa chưa rơi xuống đến đất thì con voi trắng dùng vòi tóm lấy, cuốn lại rồi chạy luôn vào rừng ạ.

Ông Chủ nhiệm nói như reo:

-May quá, thế là con ông Bí thư Huyện ủy không sao rồi.

Già làng hỏi:

-Nó là con Bí thư Huyện ủy à?

-Dạ, đồng chí ấy gần bốn chục tuổi mới lấy vợ, lại muộn con; đến nay có mỗi thằng cu này thôi, mẹ nó làm bác sỹ ở bệnh viện huyện.

Nghe ông Chủ nhiệm trả lời, già làng nói:

-Chủ nhiệm chạy ra báo cho ama, amí(4) nó biết; Thôn trưởng đi báo cho Kiểm lâm huyện, Thôn phó báo Công an huyện; đội du kích của buôn và đám trung niên theo ta đuổi theo bầy voi tìm cách giành lại người.

Ông Đội trưởng du kích nói:

-Voi bắt người thì phải bắn thôi, không thể để như thế được.

Tiếng nhiều người đồng tình. Già làng nghiêm khắc dặn:

-Tất cả theo lệnh của ta không được nổ súng khi ta chưa cho phép. Nhà nước cấm bắn voi đấy. Những người khác không được đi theo, phải ở lại buôn.

Bỗng có tiếng người nói vọng lên:

-Chưa đi vào rừng được đâu.

Ông thầy cúng của buôn không biết đến từ lúc nào, đầu quấn khăn đỏ, áo màu đỏ in loằng ngoằng các con thú màu vàng, màu đen chen lên đứng bên chân cầu thang. Già làng hỏi lại:

-Tại sao?

-Từ xưa đến nay cả vùng này có ai nghe nói chuyện voi bắt người không? Không có. Vậy tại sao nay voi về tận buôn bắt người mà lại là voi trắng. Voi bắt ai? bắt Yoan con cán bộ to nhất cái huyện này. Tại sao như vậy? Đây chính là ý của Yang muốn trừng phạt Yoan lên chiếm đất của chúng ta đấy. Phải cúng Yang đã mới được vào rừng.

Nghe ông thầy cúng phán, đám đồng ồn ào cả lên, người lớn tuổi bảo đúng, đám thanh niên thì cười hô hố, bảo lão thầy cúng nói nhảm. Ông Buôn trưởng lên tiếng:

-Thầy cúng nói cũng có cái lý của nó đấy, lũ voi thỉnh thoảng vẫn về gần buôn, phá hoa màu của Hợp tác xã, chắc là do ý Yang.

-Bây giờ mà bày lễ cúng thì đến khi nào mới đi tìm thằng bé được?

Ông Chủ nhiệm kêu lên, Già làng nói:

-Trước đây xung quanh buôn ta là cánh đồng cỏ gianh xen le mọc xa tít tắp làm nơi ăn của voi. Nay chúng ta phá đi lấy đất trồng hoa màu, bầy voi nhớ chỗ ăn cũ nên theo chu kỳ quay lại thôi, không phải do Yang phạt. Bây giờ đất của chung người Việt Nam sao còn phân biệt Kinh - Thượng như vậy là không tốt. Thôi, ông thầy cúng cùng với người già, lũ trẻ ở nhà bắt con heo ba gang(4) dưới gầm sàn nhà này làm lễ cúng Yang, cầu bình an cho Yoan Hòa. Còn lại theo ta đi thôi.

Già làng bước xuống cầu thang, trên vai có cây xà gạc cán vàng óng có thể dùng xem mặt thay gương được. H’Phi đi ngay sau lưng Già làng, đội du kích mười hai người, súng AR15 đạn đã lên nòng, đám trung niên gần bốn chục người vai vác xà gạc xếp thành hàng dọc đi sau cùng. 

Nhìn những bước đi thoăn thoắt của già làng, không ai nghĩ đó là bà lão đã gần bảy chục tuổi. Năm mười ba tuổi tham gia du kích làm liên lạc rồi thoát ly lên rừng cầm súng trực tiếp chiến đấu. Nước nhà thống nhất về làm cán bộ xã rồi cán bộ huyện, cán bộ tỉnh cho đến lúc về hưu. Bà bắt chồng muộn, hơn ba chục tuổi mới bắt Yoan cán bộ làm chồng, sinh được cô con gái chưa được hai tuổi thì bọn phản động ám sát chồng bà; bà ở vậy nuôi con, giờ nuôi cháu H’Phi cho ama, amí(5) nó an tâm lên thành phố làm việc.

Đến gần gốc cây đa, H’Phi chạy lên trước chỉ vào dấu chân to như miệng gùi, nói:

-Đây là dấu chân con voi trắng, nó đứng ở đây,  Hòa ngồi trên chạc ba kia kìa.

Ông đội trưởng du kích bảo:

-Cao đến hơn chục mét luôn, nếu ngã xuống chắc chết mất. Lần sau chỉ cần leo lên cách mặt đất năm mét thôi, voi không với tới đâu.

-Dạ!

H’Phi đỏ mặt trả lời như có ý mắc cỡ vì điều tối thiểu tránh voi như vậy mà cũng không biết. Già làng nói:

-Bầy voi này đi theo hàng dọc sẽ thành đường lớn luôn, chúng ta phải nhanh chân đuổi theo mới được.     

Cả đoàn người vội vã bước theo dấu chân voi, lẫn luôn vào cánh rừng già. Mùa xuân Tây Nguyên đang là mùa khô, trời trong xanh chứa đầy nắng và gió.

***

Nghe tin con trai bị voi bắt, ông Hạnh sững người, mặt tái lại, trán cao, đầu hói túa mồ hôi ra thành giọt. Ông với tay quay máy điện thoại rồi nói:

-A lô, tôi là Hạnh bên Huyện ủy đây, cho tôi gặp đồng chí Hạt trưởng, Duyên đấy hả, cậu biết rồi à; mình đợi.

Cúp máy điện thoại, Hạnh thẩn thờ nhìn ra sân nhớ lại bức thư mẹ gửi vào chiều hôm qua. Trong thư bà kể chuyện mơ thấy chồng về báo tin đã gặp được thằng cháu đích tôn trong một cánh rừng già có nhiều cây to. Khen thằng nhỏ khỏe, gan dạ chắc sau này sẽ là niềm tự hào của gia tộc. Nhân tiện bà cũng nhắc con cố gắng tìm kiếm xem có thấy mộ của cha không. Sáng nay trường nghỉ bù sau tết, con xin lên nhà bạn học cùng lớp chơi, ông đồng ý ngay vì nghĩ nó đã lớn cần va chạm với cuộc sống để trưởng thành, nào ngờ... Nếu biết tin cháu bị voi bắt chắc mẹ mình không chịu nổi mất. Hai hai tuổi lấy chồng, ở với chồng trọn vẹn một tuần rồi chồng vào Nam chiến đấu, ngày nước nhà thống nhất mọi người vui vẻ đón người thân trở về thì hai mẹ con nhận được giấy báo tử của cha. Mẹ ở vậy nuôi mình ăn học. Khi biết tin mình được điều động vào Tây Nguyên công tác theo đoàn kinh tế mới, mẹ bảo: các con yên tâm làm tròn nghĩa vụ Đảng giao, nhớ chăm sóc cho thằng cu đích tôn chu đáo vậy là đủ. Mẹ còn khỏe mạnh ở lại quê hương để nhang khói cho người đã khuất, khi nào yếu quá không tự phục vụ được nữa rồi hãy tính. Vậy mà...

Ông Hạt trưởng bước vội vào phòng làm việc, mời ông Hạnh ra xe; anh em trong cơ quan ùa ra vây quanh, động viên. Xe chạy, ông Hạt trưởng nói:

-Chuyện voi bắt người như thế này chưa bao giờ xảy ra ở nước ta anh ạ.

Ông Buôn trưởng ngồi bên cạnh tài xế quay đầu xuống nói:

-Bây giờ thì có rồi đấy, mà bắt cháu lại là con voi trắng; voi trắng là vua của các loài voi ở Tây Nguyên đấy.

-Đúng vậy, trong hàng vạn con voi sinh ra, may lắm mới có một con biến đổi zen sinh ra bạch tạng; dân gian gọi là voi trắng. Trong đàn, voi trắng được cả đàn yêu quý, bảo vệ.

Ông Hạt trưởng giải thích thêm. Ông Hạnh không nói gì, ký ức với con ập về: tròn một tuổi ngủ trong nôi bị ong mật chích, nó đánh chết con ong, đít ong dính vào môi sưng vêu lên, đau chảy nước mắt mà không khóc. Năm lên hai tuổi sốt cao phải uống thuốc, mẹ nó nói: “con ngoan uống thuốc cho khỏi nhé”. Đang nằm thiêm thiếp, đầu đắp khăn ướt, vậy mà nó lồm cồm ngồi dậy cầm thuốc bỏ vào miệng, uống xong kêu toáng lên: “bố ơi cay lắm”! Từ đó khi nào trái gió trở trời phải uống thuốc, đưa là uống, không phải ép bao giờ. Thích đi học, năm lên ba đi mẫu giáo, sáng ra biết đánh răng, mặc quần áo, chuẩn bị ba lô để đi học. Có lần quên ngày chủ nhật được nghỉ, dậy vẫn chuẩn bị mọi thứ để đi học. Ông hỏi: sao con thích đi học hơn ở nhà với bố mẹ? Đi học có nhiều bạn cùng chơi, được cô dạy nhiều thứ hay lắm ạ. Lên năm đã biết đọc, đọc đến quên chơi điện tử, quên xem phim hoạt hình trên tivi. Có hôm nửa đêm thấy phòng con sáng đèn, ông qua thì thấy cu cậu đang nằm sấp, chổng mông trên giường đọc sách. Hình như thằng bé này có những điều khác thường so với bạn bè cùng trang lứa. Giờ đây... nước mắt ông ứa ra, thầm nghĩ: voi bắt nó đưa vào rừng, lành ít, dữ nhiều; tự xác định tới tình huống xấu nhất sẽ xảy ra, ta phải chấp nhận thôi.

Xe chạy đến bên gốc cây đa dừng lại, bụi bay mù trời, phía sau còn có thêm  xe uoát của Công an, Huyện đội, Huyện ủy. Ông Hạt trưởng nói với mọi người:

-Dấu chân con voi đầu đàn như thế này chắc chắn phải trên năm tấn, rất quý hiếm ở Việt Nam chúng ta đấy. Ta đi theo dấu chân, anh em Kiểm lâm đi trước, đến Huyện đội, Công an còn các anh ở Huyện ủy đi sau cùng. Trường hợp xấu nhất, gặp voi tấn công chỉ được bắn chỉ thiên, không được bắn voi. Các đồng chí nhớ chưa. Xuất phát.

***

Hết lên đèo lại xuống suối, rồi lên đèo đến một triềng đồi mọc toàn cây gỗ hương, cây nào cây ấy gốc to đến ba người ôm không hết, cành lá đan vào nhau che khuất luôn bầu trời. Già làng vẫn bước đi thoăn thoắt như bay trên mặt đất. Đoàn người hối hả đi phía sau như một đàn kiến khổng lồ, mắt quan sát xung quanh không ai nói gì. 

Ô, hình như có người mặc quân phục bạc màu, đầu không mũ, lưng đeo khẩu AK báng gấp đi trước. Người ấy thong thả bước theo dấu chân voi, thế mà bà bước mãi không kịp. A, cái đầu hói, phía sau chỉ có một ít tóc; đúng anh ấy rồi. Già làng bước gấp, đuổi theo, ký ức ập về: ngày ấy Tỉnh ủy đóng hai bên suối ở phía dưới, trên triềng núi cao xa xa kia có một hang đá lớn, không biết ta để gì trong ấy mà canh gác nghiêm ngặt, không ai được đến gần. Bên ngoài hang chỉ có bộ đội bảo vệ. Hàng ngày có anh bộ đội vai đeo máy điện thoại hình chữ nhật màu đen, lưng mang khẩu AK báng gấp đi men theo triền núi ngược ra phía Bắc, trưa quay lại hang. Có lần hai người chạm nhau bên bờ suối Đắk Đoa, cùng ngồi nghỉ. Cô cho anh chùm quả vải rừng mới hái được. Anh ăn và khen: “ngọt lại có thêm vị chua thế này thì ăn sẽ đỡ khát nước, rất tốt cho người đi rừng. Ngoài Bắc quả vải to gấp đôi thế này, ăn ngọt như ăn đường”. Rồi anh tặng cô một thanh lương khô. Sau đó thỉnh thoảng họ lại tình cờ gặp nhau ở lần gặp ban đầu, trò chuyện với nhau đôi câu, nghỉ chân rồi công việc ai người ấy đi.

Một lần anh vắng mặt mấy ngày không gặp. Khi gặp lại anh kể chuyện thấy hai mẹ con voi chắc nghe bom nổ chạy quá đà tụt xuống hố bom đầy bùn nhão không lên được. Anh chặt nứa chẻ đôi, đánh mắt làm thành ống dẫn nước từ trên cao xuống cho bùn loãng ra rồi xẻ thành hố làm đường cho voi lên. Khi lên khỏi hố, con voi con to hơn con trâu mộng bước lại gần, giơ vòi ngửi quần áo anh ra vẻ thân thiện. Anh còn sờ cái đầu to đùng của nó, nó đứng im ra vẻ thích thú lắm.   

Sau này giặc đánh phá ác liệt, bọn biệt kích, thám báo nhảy dù xuống lùng sục bị ta tiêu diệt; chúng điên cuồng trút bom xuống khắp nơi; khi ấy sự sống và cái chết chỉ cách nhau một cái tích tắc. Cơ quan Tỉnh ủy được lệnh chuyển đi nơi khác. Trước khi đi hai người gặp nhau bên hòn đá cũ. H’Hoa nhìn khuôn mặt vuông chữ điền, vầng trán hói như ảnh ông Lenin và đặc biệt chiếc miệng rộng nói hay hơn cả hát, thích lắm nên nắm lấy tay, nói:

-Em tên H’Hoa, anh tên gì?

-Anh!

-Em hỏi thiệt mà, cho em biết tên đi.

-Anh, tên anh đây!

-Lạ quá!

-Cha mẹ đặt tên anh là Anh vì muốn con mình sống thế nào để người xung quanh kính trọng.

-Dạ. Sau này thống nhất đất nước, em bắt Anh làm chồng nhé!

-Ô, không được đâu.

-Vì sao? Anh chê em xấu hay chê em là người dân tộc?

-Em đẹp lắm, nhưng Anh đã có vợ, có con rồi. 

Anh rút tay lại, móc bót trong túi áo ngực lấy ra tấm ảnh đen trắng to bằng hai ngón tay, nói:

-Ảnh vợ và con trai anh đây!

-Chị ấy đẹp quá, thằng cu cũng xinh giống bố. Nước nhà thống nhất anh cho em ra thăm chị và cháu nhé.

-Em ra, chắc chắn vợ con anh vui lắm đấy. Em làm em gái anh nhé.

-Dạ!

Không ngờ, đó là lần gặp nhau cuối cùng. Hôm sau, máy bay B52 ném bom rải thảm vào khu rừng gần phía bắc hang đá lớn, Anh mất tích khi đi tuần kiểm tra đường dây.  Ta đã huy động tất cả lực lượng tại chỗ đi tìm nhưng chỉ nhặt được chiếc mũ cối bẹp dúm, mắc trên cành cây. H’Hoa khóc cạn nước mắt, tham gia đi tìm, gần như lật tung từng gốc cây, hòn đá nhưng vô vọng. Cánh rừng ngày ấy, bây giờ đã được quy hoạch thành Vườn Quốc gia, người thanh niên Thủ đô đã hòa mình vào vùng đất Tây Nguyên để vĩnh viễn ở lại. Giờ không ngờ gặp lại ở khu rừng lạ, anh cố tình tránh mặt mình. Chẵng lẽ anh ấy vẫn ở đây từ đó đến nay luôn ư?

Nghĩ đến đây, nước mắt Già làng lại trào ra. 

***

Uỵch, hự! Già làng vấp dây làm văng cây xà gạc ra phía trước, tay chới với trước khi chạm vào đất. H’Phi và ông Đội trưởng du kích cúi xuống đỡ bà dậy. Bà nói:

-Anh ấy đi nhanh quá, không đợi mình.

H’Phi ngạc nhiên nhìn xung quanh, nói:

-Có thấy ai đâu atun?

-Anh ấy vừa đi khuất qua gốc cây to trước mặt kia kìa.

-Ta nghỉ chút rồi hãy đi atun ạ.

Nghe Đội trưởng du kích nói vậy, bà vùng đứng lên, bảo:

-Nhanh chân lên chứ, không còn nhiều thời gian nữa đâu.

Già làng nhặt cây xà gạc rồi bước đi gấp gáp, H’Phi vừa đi vừa chạy cố theo cho kịp. Đến bên gốc cây gỗ hương chỉ lúc nãy, Già làng đứng sững lại, cây xà gạc trên tay rơi xuống đất. H’Phi ngạc nhiên bước lên nhìn quang cảnh trước mặt, không khỏi rùng mình. Hòa đứng nhìn trân trân cái hố mới đào trước mặt. Bầy voi đúng mười ba con, con voi trắng lớn nhất bầy quỳ ở giữa, mỗi bên có sáu con voi đen; trong đàn có năm con có ngà dài; chúng cùng đập đập vòi xuống đất theo nhịp như đang thực thi nghi lễ gì đấy. Ông Đội trưởng du kích thì thào: 

-Lũ voi bắt thằng bé làm lễ tế Yang rồi, ta phải bắn chúng cứu người thôi. 

Mấy người du kích đi theo cũng đồng tình, tản ra nép vào cây, chĩa súng vào bầy voi. Già làng giọng đanh lại:

-Không được!

-Không bắn thì làm sao cứu người bây giờ?

-Ta có cách rồi, mọi người đứng yên ở đây nhé.

Già làng bước ra khỏi gốc cây, cất tiếng hát. Lời ei rei(6) không to lắm nhưng hình như gió cũng ngừng thổi, chim thú ngừng kêu và khu rừng già cũng không rung cành lá nữa. Nghe tiếng hát, bầy voi rùng rùng đứng dậy, quay đầu nhìn rồi giơ vòi lên trời đồng thanh kêu lên: t... é... t! Tiếng kêu vọng vào núi, ập trở lại ngân dài đến cả phút.

***

Ông Hạt trưởng Kiểm lâm nghe tiếng voi gầm vội nói:

-Dân buôn gặp voi rồi, chúng ta chạy nhanh lên mới kịp.

Đoàn người tăng tốc, ông Bí thư Huyện ủy chạy ngay phía sau ông Hạt trưởng, rồi vượt qua như bị ma đuổi hay bị gió cuốn. Ông chạy nhanh lắm, đôi giày da đen lao vun vút qua các rễ cây, băng qua các hòn đá. Ông chạy như bị ma nhập, bỏ rơi cả ông Hạt trưởng cách một đoạn xa phía sau. Ông chạy đến bên gốc cây Hương, ông Đội trưởng du kích lao ra ôm chầm lấy, giữ lại, miệng thì thầm:

-Đứng im!

Trước mặt, thằng Hòa - con trai ông đứng như bị thôi miên; gần đó một bà già đang hát bằng tiếng Êđê, giơ hai tay lên trời cầu khấn thần linh. Trước mặt bà, mười ba con voi to đùng, có một con lông trắng to nhất đàn đung đưa vòi theo nhịp múa. Hình như lúc này đàn voi chỉ chú ý đến bà già múa hát, không để ý con trai ông đang đứng một mình. Ông phải cứu con mình, phải liều mới được. Ước tính từ chỗ núp xuống chỗ con đứng chưa đến trăm mét. Ông gạt tay ông Đội trưởng du kích, lao xuống, vấp vào rễ cây ngã sõng soài. Con voi trắng nghe tiếng người ngã, giật mình quay đầu nhìn rồi huơ huơ vòi lên không trung kêu lên: t... é... t! Như được lệnh, cả đàn cùng gầm lên. Mấy anh Công an chạy sau cùng nghe tiếng voi gầm vội chĩa súng lên trời nhất loạt nhả đạn; lá xanh, cành cây gãy, rụng xuống rào rào. Nghe súng nổ, bầy voi hoảng sợ biến luôn vào rừng. Già làng bước nhanh lại ôm lấy Hòa, hỏi:

-Cháu có bị sao không?

Hòa run run trả lời:

-Không ạ, bà nhìn kìa!

Theo tay Hòa chỉ, trong hố đất bầy voi vừa đào lên có một bộ xương người và khẩu súng AK chỉ còn các bộ phận bằng sắt để bên cạnh. Hình như trên ngực trái bộ xương có gì đó lấp lánh nên Già làng bước lại bới đất, lấy lên lọ thủy tinh nhỏ, mở nắp đọc dòng chữ để trong lọ rồi bất ngờ thét lên: “anh ơi!” Bà ngã nhào xuống hố.

Ông Hạnh lao lại ôm lấy con, hỏi:

-Con có sao không?

-Không ạ, bố ơi cứu Già làng đi.

Buông con, ông Hạnh bước đến bên hố, thấy già làng nằm lên trên bộ xương, úp mặt vào hộp sọ nấc lên từng cơn. Vội cúi xuống bế Già làng lên khỏi hố. Bà giãy giụa, quay lại nhìn người ẳm mình, bất ngờ kêu lên:

-Anh ơi, sao lại trốn em đến bây giờ mới gặp?

-Bác ơi, bình tĩnh lại nào.

Già làng vung tay đấm đấm vào ngực ông Hạnh, nức nở:

-Anh tệ lắm, bỏ đi từng ấy năm mà không một lời từ biệt.

Già làng khóc như đứa trẻ, rồi giơ tờ giấy to hơn ngón tay một chút, đã xỉn màu nhưng còn đọc được chữ ghi trên đó, nói:

-Ai nằm đây lại mang tên anh?

Ông Hạnh cầm tờ giấy đọc lướt qua, cũng khụy xuống, nghẹn ngào kêu lên:

-Bố ơi!

Thấy ông Hạnh quỳ xuống gọi, Già làng giật mình ngừng khóc cũng quỳ xuống bên cạnh, miệng lắp bắp:

-Cháu cháu là Hạnh con mẹ An phải không?

-Cô là H’Hoa?

-Sao biết tên ta?

-Nhật ký bố cháu để lại có ghi về cô ạ.

Bà H’Hoa kéo Hòa quỳ xuống, nói:

-Ông nội đấy, lạy ông đi con. Ngày ấy sau trận bom, ông mất tích không tìm thấy xác, thế ra bầy voi đã mang ông qua đây chôn cất. Hôm nay gặp lại cháu, chúng nhận ra người thân mới đưa đến để bàn giao ngôi mộ này đây.

Không biết mấy anh bộ đội chuẩn bị từ khi nào mà đốt cả bó nhang lớn, chia cho từng người cắm xung quanh hố đất.

 

Buôn Ma Thuột, mùa khô năm 2023 

 

 

Chú thích tiếng Êđê:

1. Atun: bà.

2. Yang: thần linh.

3. Yoan: người Kinh.

4. Heo ba gang: cách tính trọng lượng của người Êđê.

5. Ama, amí: bố, mẹ.

6. Ei rei: dân ca của người Êđê.