CÁ LÓC ĐÁ truyện ngắn của HỒNG CHIẾN - TẠP CHÍ VĂN NGHỆ PHÚ YÊN số 252 tháng 5 năm 2022

 

Sáng chủ nhật, trong buôn của H’Uyên có nhà tổ chức lễ bỏ mã(1), trong lễ bỏ mã có lễ đâm trâu được nhiều người ưa thích, vì thế tất cả người già trẻ, trai gái, lớn bé kéo nhau ra nghĩa địa dự lễ đâm trâu. H’Uyên và Y Nhớ không thích cảnh đâm trâu nên rủ Vân, người bạn học cùng lớp vào rừng Yang(2) chơi. Hai bạn người bản địa rủ Vân, vì Vân là học sinh người Kinh duy nhất trong lớp; mặt tròn, má bánh đúc nước da trắng hồng trông như con gái, khác hẳn các bạn trong lớp có nước da màu chiêng mới đúc. Bố Vân làm bác sỹ, mẹ làm giáo viên mới được biệt phái vào thị trấn công tác đầu năm học.

Theo truyền thuyết, phía thượng nguồn dòng sông trước buôn có một cánh rừng được gọi là rừng Yang, rừng ấy không ai dám vào, vì vào rồi không bao giờ trở về được nữa. Trí tò mò của tuổi trẻ nổi lên, thế là cả ba quyết định lấy thuyền ngược sông vào rừng Yang khám phá. H’Uyên lớp trưởng, mặt trái xoan, tóc đen quăn tự nhiên như được uốn, dài quá lưng; thông minh nhưng nghịch như quỷ, chuyên bày trò trêu ghẹo bạn bè trong lớp. Y Nhớ cùng tuổi, mặt chữ điền, tính hiền từ, hay giúp đỡ bạn bè công việc nặng như: khiêng, vác hay cuốc, cào…  tay chân săn chắc lắm, ra giáng đàn ông.

Sau nửa buổi chèo thuyền, cả ba cột thuyền vào gốc cây đa ven sông rồi lên rừng. Khu rừng già rất đẹp, cây trong rừng mọc cách đều nhau như được trồng, gốc to đến ba người lớn ôm không hết. Trên cây hoa phong lan đủ các màu đua nhau khoe sắc làm cả ba đi mãi không thấy mệt. Trời ngã qua chiều, cả ba đi xuôi theo dòng suối cạn tìm đường ra sông, trở về.

Nhảy qua mấy hòn đá lớn chặn ngang giữa dòng suối, Y Nhớ dừng lại, vui vẻ thông báo:

-Chiều nay có đặc sản ăn rồi.

-Thấy gì thế?

Vân đi phía sau nghe nói vậy dừng lại hỏi, H’Uyên cũng tò mò, lên tiếng:

-Gặp suối có nước à?

-Ừ, có vũng nước dưới kia, chiều nay có món cá lóc đá nướng rồi.

Y Nhớ trả lời H’Uyên, Vân nhăn mặt tỏ vẻ không tin, nói:

-Suối khô như bị nung thế này đào đâu ra nước mà bảo có cá, Y Nhớ lại đùa?

-Thật mà, lại đây nhìn xem có gì ở dưới kia nào?

Vân bước đến ngang chỗ Y Nhớ đứng, nhìn xuống phía dưới, bất chợt reo lên:

-Có nước thật rồi H’Uyên ơi!

-Vậy à?

H’Uyên bước lại, leo lên hòn đá đứng ngang với hai bạn, nhìn xuôi dòng suối. Mấy tảng đá lớn nơi ba người đang đứng, tạo thành bậc cao hơn phía dưới đến ba sải tay. Chắc mùa mưa, nước tràn về nhiều, bị đá ngăn dòng, nước dâng cao trước khi lao qua đá xuống phía dưới, xoáy sâu vào đất, tạo nên một cái vụng lớn. Xung quanh vũng nước còn sót lại rộng chừng hai bước, dài độ bốn bước chân; có nhiều những hòn đa to như cái nồi, cái chiêng xếp xung quanh. Nước trong vũng đen ngòm, chắc do lá cây rụng xuống lâu ngày tạo nên.

-Có chút nước thế kia thì làm gì có cá?

Vân nhìn vũng nước con con, tỏ vẻ không tin. Y Nhớ lại cười, một nụ cười trông thật dễ mến, trả lời:

-Ơ, Vân không biết thật hả; suối Tây Nguyên mùa khô chỗ nào có nước, chỗ đó có cá mà. Không tin thì xuống khắc biết.

-Lại nói đùa rồi, đứng trên này cách xa cả chục mét mà khẳng định dưới vũng nước bé tý tẹo dưới kia có cá mà lại là cá lóc đá thì giỏi quá. Mắt Y Nhớ tinh thế cơ á, hay tối qua Yang nói vậy?

-Kinh nghiệm đi rừng thôi Vân.

H’Uyên góp lời, Vân không chịu:

-H’Uyên lại bênh Y Nhớ rồi, thế cá lóc đá nó như thế nào mà cả hai người đứng trên này nhìn thấy chúng nằm dưới vũng nước đen ngòm kia?

H’Uyên giải thích:

-Con cá lóc đá nó giống y con cá lóc, miền Bắc còn gọi là cá quả hay cá chuối; con lớn nhất chỉ to hơn ngón tay cái một chút thôi, toàn thân màu đen giống như lá ngâm dưới nước lâu ngày. Khi mùa khô đến chúng tập hợp lại thành bầy sống gần những vũng nước còn sót lại, chống chọi với thiên nhiên khắc nghiệt để tồn tại. Các loài cá khác phần bị các loài thú ăn thịt, một phần nước đặc quá, thở không nổi nên chết. Trên Tây Nguyên chỉ có cá lóc đá mới sống được ở những nơi đất ẩm ướt như vũng nước con con này qua mùa khô.

-Hay nhỉ, thế lũ kỳ đà, rắn, chim, cò… không mò tới ăn thịt chúng à?

-Chúng nhảy nhanh lắm, lại trốn trong các kẻ đá rất giỏi nên các loài thú không bắt hết được.

Nghe H’Uyên giảng giải, Vân ngạc nhiên thốt lên:

-Hay nhỉ!

-Muốn biết thì phải xuống tận nơi là rõ ngay mà.

Y Nhớ trả lời. Cả ba vịn đá, bám đám rễ cây cổ thụ mọc bên bờ suối từ từ tụt xuống phía dưới. Y Nhớ xuống trước, đứng cạnh vũng nước nông choèn, nhìn rõ những chiếc lá mục đen ngòm phía dưới. Vân đi lại đứng bên cạnh, nhìn vũng nước rồi bất ngờ bật lên tiếng cười lớn:

-Ha ha ha… kinh nghiệm đi rừng, có nước là có cá, cái vũng này cá nhiều thật, chắc hôm nay bắt đầy gùi về phơi khô chia cho cả buôn cùng ăn quá.

Vân cười đắc ý, Y Nhớ không nói gì; H’Uyên xuống sau vì lưng đeo gùi nên khó đi, vỗ vai Vân cười bảo:

-Từ từ nào, mới đứng trên bờ làm sao biết dưới nước có cá. Bây giờ Y Nhớ đi chặt ba cái roi để ta thi xem ai bắt được nhiều cá.

-Hả, chặt roi bắt cá. Ha ha ha… hi hi hi!

Nghe H’Uyên nói chưa dứt câu, Vân đã cười nghiêng ngã, tay ôm lấy bụng, một phút sau mới dừng lại được, nói tiếp:

-Nay mình mới biết H’Uyên cũng thích đùa quá nhỉ.

-Sao lại đùa, chưa thấy bắt cá bằng roi bao giờ à?

-Roi đập vào đít thì… Vân biết rồi; nhưng còn bắt cá thì phải dùng: lưới, vó, lao hay chĩa hay là tay… chứ chưa bao giờ nghe ai nói dùng roi cả.

Y Nhớ chặt ba nhánh cây to bằng ngón tay út, dài hơn cánh tay mang lại chia cho mỗi người một cái, dặn:

-Bắt đầu từ hòn đá bên cạnh vũng nước nhé, mình thúc vào đá, cá sẽ nhảy ra xung quanh, nhớ đập cho trúng và vừa đủ để cá chết; nhưng không mạnh quá nó nát, nướng không ngon.

-Ơ, đánh cá thật à?

-Ừ, Vân chưa quen đứng ra xa xem. H’Uyên đứng bên trái, mình bên phải, ta bắt đầu nhé.

Y Nhớ nói xong bước lại bên hòn đá to bằng cái chiêng, gần mép nước, giơ chân đạp mạnh, hòn đá đổ nghiêng xuống gần mép nước. Điều kỳ diệu bất ngờ xảy ra, dưới đám lá hòn đá vừa chuyển đi, lũ cá lóc đá hoảng hốt nhảy lung tung như mưa rào; con lao xuống nước, con bay qua các hòn đá khác, có con lao cả qua đám cát cách xa đến hơn sải tay. H’Uyên, Y Nhớ vung roi quất, lũ cá bị đánh trúng rơi xuống đất nằm run run. Vân thích quá, bỏ cái roi trên tay lao lại vồ mấy con nhảy trên mặt cát.

Lạ, rõ ràng thấy nó nhảy lên cát, vậy mà vồ xong giở tay ra xem chỉ thấy cát, không thấy cá đâu cả. Hăng máu, Vân lao cả người lên mặt cát nhằm nằm đè cá luôn. Cá đã không bắt được, có con còn lao cả vào mặt, vào đầu; H’Uyên thấy vậy cười ngặt nghẽo đến không đánh cá được nữa. Y Nhớ cũng dừng tay, nói:

-Vân bơi trên cát đẹp lắm, mấy con cá lóc đá có vẻ thích, nhầm với cái thuyền độc mộc nên chúng nhảy lên lưng bạn làm người chèo đấy.

Vân đỏ mặt, lồm cồm bò dậy, phủi cát trên quần áo xong; xắn quần lên quá đầu gối, bảo:

-Đừng coi thường, đây chưa trổ tài đâu nhé. Bây giờ không cần roi mình cũng bắt được cá cho các bạn xem.

-Từ từ hãy lội xuống nước, lấy que khoắng trước xem có rắn dưới đó không đã.

H’Uyên vội kêu lên, ngăn lại. Vân xì một cái rõ dài, trả lời:

-Nhát thế, hay sợ Vân bắt được nhiều cá hơn. Xem đây!

Vừa nói, Vân vừa bước xuống vũng nước, thò hai tay lần dưới lớp lá mục rồi reo lên:

-Nhìn đây, một con rồi nè. Ngon chưa. H’Uyên đưa gùi đây cho mình bỏ cá. Dân bắt cá thứ thiệt nhé.

Động nước, lũ cá trốn dưới lớp lá cây thi nhau nhảy lên bờ, tìm các khe đá để lẫn trốn. H’Uyên và Y Nhớ lại vung roi quất lia lịa, một chốc đã thấy cá rải đầy trên cát. Y Nhớ kêu lên:

-Đủ rồi, không bắt nữa, Vân lên đi.

-Ơ, mình mới bắt được có một con, phải bắt thêm mấy con nữa cho bõ tức.

Vân nói xong lại bước ra giữa vũng nước đưa tay sờ sờ dưới lớp lá mục, mong tóm thêm được con cá nữa; bất ngờ hét lên một tiếng hãi hùng: “Ối!”, rồi ngồi phịch xuống vũng nước, giơ tay trái lên trời; mặt trắng bệch. Y Nhớ lao vội xuống xốc nách Vân kéo lên bãi cát, miệng líu lại:

-Sao vậy, sao vậy?

-Tay mình, tay mình, ôi đau quá.

H’Uyên cầm tay trái của Vân, thấy trong lòng bàn tay bị mất một miếng da to hơn móng tay cái, hình tròn, máu đang túa ra; chạy lại bên gùi lấy mấy cái lá, bỏ vào miệng nhai nát, lè ra đắp vào vết thương, hỏi:

-Vân đau lắm không? Đây là vết cắn của con ba ba đấy, không phải rắn, chỉ đau thôi không nguy hiểm đâu.

-Sao biết là ba ba?

Vân nén đau hỏi lại. Y Nhớ cau mày trả lời:

-Răng ba ba sắc lắm, nó mà cắn là đứt da ngay. Miếng cắn bao giờ cũng mất một miếng da hình tròn như miệng chai. Con này chắc phải được hơn gang tay đấy, để mình xuống bắt.

-Y Nhớ bắt thế nào?

H’Uyên hỏi, Y Nhớ trả lời:

-Mang cây chĩa xuống xăm, có vũng nước nông thế này thì nó chạy đâu cho thoát.

-Cách bắt ấy, ăn thịt không ngon. H’Uyên có cách khác bắt hay hơn.

-Cách gì?

Y Nhớ ngạc nhiên hỏi lại. H’Uyên trả lời:

-Đợi chút. Vân thấy đỡ chưa, đỡ đau là tốt rồi, máu cũng không chảy nữa vì chỉ mất một miếng da thôi. Đừng để miếng lá rơi ra nhé.

-Cái tay trái của Vân xui quá, sờ vào đâu bị đau đấy. Lúc sáng đụng vào cây thì bị bọ cạp đốt, giờ xuống nước lại bị ba ba cắn. Vân chỉ làm cây cảnh được thôi.

-Y Nhớ đừng trêu Vân nữa, có ai muốn vậy đâu. Bây giờ Y Nhớ đưa cây đinh ba đây, H’Uyên bắt ba ba cho xem.

Bỏ tất cả mọi thứ trong gùi xuống mặt cát xong, H’Uyên một tay xách gùi, một tay cầm cây đinh ba lộn ngược, ba mũi đinh chĩa lên trời, còn thọc cán xuống dưới nước. Thấy vậy, Vân kêu lên:

-H’Uyên cầm lộn rồi kìa, cái đầu ấy không làm con ba ba đau được đâu.

H’Uyên cười không nói gì, mắt chăm chú quan sát mặt nước, tay phải vẫn thọc cán đinh ba xuống nước như người dò đường qua vùng nước sâu. Y Nhớ đứng im quan sát bạn làm. Bỗng, H’Uyên thả cây đinh ba xuỗng, hai tay cầm gùi nhấn chìm xuống nước, kéo mạnh rồi hất ngược lên, reo to:

-Bắt được rồi!

Y Nhớ chạy xuống nước đỡ gùi trên tay H’Uyên mang lên bờ. Vân đứng bật dậy nhìn vào gùi xem thủ phạm cắn mình mặt mũi thế nào, nhưng… trong gùi chỉ toàn lá mục, bực mình phụng phịu:

-Lại bị lừa rồi, chỉ có lá mục thôi.

-Ha ha ha… coi thường nhau thế!

Y Nhớ cười vang, xách gùi bước ra xa vũng nước một đoạn rồi úp gùi xuống cát, lắc mạnh. Từ trong đám lá mục, một con ba ba màu đen, lưng rộng đến hơn gang tay chui ra, hối hả bơi trên cát, định quay lại vũng nước. Đặt miệng gùi trước mặt để ba ba tự bò vào rồi dựng gùi lên, Y Nhớ quay lại hỏi Vân:

-Con gì đây?

Vân đỏ mặt cười, trả lời:

-Sao các bạn giỏi thế?

-Thói quen thôi mà, Vân đi rừng vài lần cũng làm được vậy.

H’Uyên trả lời như an ủi Vân, Vân tò mò hỏi lại:

-Tại sao khi nãy H’Uyên lại dùng cán cây đinh ba đâm ba ba mà không dùng mũi sắt?

-Không phải đâm, mà là tìm. Muốn xác định con ba ba đang nằm chỗ nào, phải thúc cho nó chạy để bắt. Khi cán đinh ba dộng xuống lá cây, ba ba thấy động chạy trốn, mình dùng gùi xúc lên thôi.

H’Uyên giải thích cách bắt ba ba, Vân vẫn thắc mắc:

-Làm sao biết khi nào ba ba chạy mà xúc?

-Ô, phải quan sát chứ, nó ở dưới nước đi đến đâu bong bóng nước nổi lên đến đó, trốn đâu được!

-Thì ra thế!

-Tay Vân còn đau không?

-Bây giờ thấy rát quá.

-Để mình lấy dây buộc lại cho dễ đi.

Nói xong, H’Uyên lại bên bờ suối chọn một chiếc dây to bằng ngón tay cái, cắt một đoạn dài hơn gang tay, đặt lên hòn đá dùng sống xà gạc đập lên dây cho bong lớp vỏ ngoài chỉ còn lại phần sợi bên trong màu vàng sẩm. Tẽ sợi dây dẹp ra như tờ giấy quấn vào tay Vân. Quấn xong, H’Uyên hỏi:

-Thấy vết đau thế nào rồi?

-Hình như nong nóng thì phải.

-Thế là tốt rồi, sáng mai sẽ khô miệng thôi.

-Từ giờ cho đến lúc về tới nhà, Vân làm ơn chỉ nhìn, đừng đụng vào cái gì nữa không lại bị đau đấy.

Y Nhớ nghiêm nét mặt ra giáng người lớn dặn dò. H’Uyên cũng vui vẻ hòa theo.

-Y Nhớ nói đúng đấy, Vân lần đầu vào rừng mọi thứ phải làm quen dần dần, không nóng vội được; nóng vội mà thiếu hiểu biết chỉ có mang vạ thôi.

-Tuân lệnh!

Vân đứng dập hai chân vào nhau giơ tay chào làm cả ba cùng cười. Trong đầu Vân một ý nghĩ bất chợt chạy qua: hai người bạn Êđê học cùng lớp tám với mình sao cái gì cũng giỏi thế, vào rừng mà cứ như ở nhà.

Y Nhớ giúp H’Uyên nhặt cá bỏ vào xoong rồi đặt vào trong gùi. Con ba ba cõng luôn chiếc xoong trên lưng, thò đầu dài như đầu rắn nhưng không cựa quậy gì được. Cả ba tiếp tục xuôi theo suối, tìm đường ra sông trở về nhà. Thỉnh thoảng một tia nắng mặt trời xiên ngang qua lòng suối, tạo nên những sợi vàng óng ả, đẹp mắt.

 

 

Ghi chú tiếng Êđê:

1.    Lễ bỏ mã: Lễ cúng để vĩnh biệt người quá cố, không nhắc tới nữa;

2.    Yang: thần linh;

3.    Xà gạc: một loại dao dùng phát rẫy và đi rừng của người Êđê.

 

LỜI SÁM HỐI MUỘN truyện ngắn của HỒNG CHIẾN - BÁO VĂN NGHỆ CÔNG AN THÁNG 5 NĂM 2022

 Nguồn: https://vnca.cand.com.vn/Truyen/loi-sam-hoi-muon-i653439/

Bà giáo Hải đang khỏe mạnh bỗng nhiên lăn ra ốm vì bị bệnh ung thư gan giai đoạn cuối, bệnh viện trả về nhà làm nhiều người sửng sốt. Một cô giáo mẫu mực, từng góp phần đào tạo hàng chục ngàn học sinh thành đạt, được phụ huynh kính trọng, học trò tin yêu trong suốt hơn ba mươi năm qua ở mảnh đất nghèo khó, thiên nhiên khắc nghiệt, nay bị bệnh hiểm nghèo. Tin dữ loan đi, học trò cũ từ khắp nơi đổ về thăm và chăm sóc cô, trong số đó có cả những vị thứ trưởng, cục trưởng, giáo sư, tiến sĩ... đầu chỉ còn lưa thưa vài sợi tóc ngã màu. Gần hai tháng nằm viện, tất cả các bác sĩ chuyên ngành giỏi nhất, các loại thuốc quý nhất con người có thể tìm ra chữa bệnh được đám học trò cũ đưa đến; nhưng bệnh của bà giáo ngành y học thế giới bó tay, nên đành...

          Trời chuyển dần về sáng, tiếng sấm đì đùng từ xa vọng về báo hiệu cơn mưa đầu mùa sắp tới. Trời Tây Nguyên vừa mới trong xanh điểm xuyến bằng hàng triệu ngôi sao rực rỡ, lung linh bỗng tối sầm lại; gió, chớp rạch ngang bầu trời trước khi buông tiếng sét gào thét dội xuống. Có lẽ tiếng nức nở của đất trời làm cho bà giáo tỉnh lại từ từ mở mắt nhìn hai người con ngồi hai bên; cô chị hiện đang giảng dạy tại một trường đại học ở thủ đô; cô em sinh viên năm cuối đại học trên thành phố, xin nghỉ về chăm sóc mẹ.  

          Ngưòi đàn ông gầy yếu, ngồi thu lu cuối gường, mái tóc ngã sương, giương mắt trắng dã nhìn chăm chăm vào mặt người bệnh, khẽ hỏi:

- Bà tỉnh lại rồi à, có muốn ăn chút gì không?

- Mẹ!

Hai người con thổn thức gọi, mặt người bệnh bừng sáng, nở nụ cười:

- Các con không được buồn, đã là quy luật của tạo hóa, làm sao cưỡng lại được. Mẹ chỉ muốn một điều, hai con giúp được không?

- Dạ!

- Trước đây khi còn sống với ông bà ngoại, do điều kiện kinh tế khó khăn phải ăn khoai, ăn rau trừ bữa. Ông ngoại ngày đêm theo bạn lênh đênh trên biển đánh cá, ba bốn ngày mới về một lần, thu nhập chẳng được bao nhiêu. Bà ngoại đầu tắt mặt tối từ bình minh đến nhọ mặt người mới từ động cát trở về. Tuy vất vả vậy, ông bà vẫn khuyên chín người con cố công đèn sách may ra kiếm được cơm gạo nhà nước, thoát khỏi vùng đất nghèo khó này. Mẹ là con thứ bảy, chưa phải là con út nhưng được ông bà cưng chiều nhất. Hôm nào nhà mua được trứng chắc chắn sẽ làm món luộc dầm nước mắm, bóc lòng trắng dành riêng cho mẹ. Đó là món ăn mẹ thích nhất. Gần ba chục năm lấy chồng, mẹ không một lần được ăn món đó nữa.

- Bà.

          Người đàn ông ngồi cuối giường nghẹn ngào thốt lên:

 - Tôi có lỗi với bà quá. Hồi nhỏ ở với thầy u hàng ngày vẫn ăn trứng vịt luộc chấm nước mắm cáy, nhưng không bao giờ tôi đụng tới lòng trắng vì nó có mùi thum thủm. Còn từ khi lấy được bà, tôi cứ tưởng bà cũng có ý thích như tôi; vì thế phải nhường lòng đỏ cho bà. Nào ngờ…

Những giọt nước mắt long lanh dưới ánh sáng điện, lăn trên gương mặt nhăn nheo trước khi rơi xuống nệm làm ai nhìn thấy cũng phải não lòng. Năm tháng trôi qua tuổi tác đặt gánh nặng đè lên đôi vai gầy và không quên đánh dấu thời gian lên gương mặt lưỡi cày của người đàn ông.

-Bà còn hận tôi không?

-Có điều này phải nói cho mọi người biết trước lúc ra đi để lòng được thanh thản!

Ngừng một chút lấy hơi bà nói tiếp:

- Hân, con mang chiếc rương gỗ trên tủ lại đây.

Ông Thủy và hai người con đều biết suốt mấy chục năm nay bà Hải giữ gìn chiếc rương gỗ như một báu vật, cấm mọi người đụng tới. Không ai được biết trong đó cất giấu cái gì. Có lần vợ đi tham quan do nhà trường tổ chức, ông thuê thợ về mở khóa ra xem, chỉ thấy đúng hai chục cuốn sổ bìa đen được đóng cẩn thận. Tò mò giở ra nhưng không đọc được một chữ nào vì chỉ là những dòng chữ của nước nào đó, lạ hoắc. Giờ đây, bà đòi mang hòm gỗ ấy lại, mở ra để nhìn, có thể đó là dấu hiệu...  Ông Thủy rùng mình, vội vàng sờ vào bàn chân bà, hốt hoảng kêu lên:

-Chân lạnh rồi!

- Không sao đâu, đôi chân giờ mới lạnh chứ ngực tôi bị đóng băng hai mươi bảy năm chín tháng mười ba ngày rồi, ông có biết không?

-  Bà!

Ông Thủy run rẩy đáp.

- Ông còn nhớ không?

Ngừng một chút bà nói tiếp:

          -Năm ấy tôi tốt nghiệp trường Đại học sư phạm, được phân công về dạy tại trường mới được thành lập theo chính sách di dân xây dựng kinh tế của nhà nước; trường chỉ có năm phòng học tạm bợ lợp gianh, vách nứa. Còn khu nội trú giáo viên hai gian, mái gianh, vách đất. Cuộc sống vật chất lúc đó khó khăn, gian khổ vô cùng; song hơn chục thầy cô giáo trẻ vẫn vô tư, vừa dạy vừa hăng hái tham gia các hoạt động xã hội. Tôi, trên cương vị bí thư chi đoàn, lại mang sẵn trong người hơi thở của biển nên tính cách bạo dạn như đàn ông. Có hôm trời nổi giông, gió xoáy vật ngược mái tranh, mấy thầy cô giáo sợ mất vía, bỏ chạy toán loạn; tôi bắc thang leo lên nóc nhà hò hét mọi người lên buộc lại.

- Đúng thế, cũng vì chuyện đó nên đám thanh niên trong vùng thách nhau tán bà; giải thưởng sẽ là một chầu nhậu thịt chó đã đời và tôi là người thắng cuộc.

Ông Thủy tiếp lời. Kỷ niệm ùa về, bà nhớ lại một buổi chiều tháng sáu sau cơn dông, vách đất khu nhà ở giáo viên sụp đỗ; đồng nghiệp người nghĩ hè, người đi học, chỉ còn một mình bà ở lại trong trường đợi người yêu đến đón, không ngờ trời nổi cơn thịnh nộ thử thách lòng người. Một mình giữa đống đổ nát, tan hoang chẳng biết xoay xở thế nào; may sao Thủy đến, không nói năng gì, xắn tay áo lao vào dọn dẹp. Chàng trai xứ “quan họ” vác cưa đục đi làm thuê kiếm sống, phiêu bạt tứ xứ; gần năm nay đến làm nhà, đóng bàn ghế cho mấy hộ dân gần trường, thỉnh thoảng chạy sang khu tập thể giáo viên rủ đánh cờ. Tuy văn hóa chưa qua cấp hai, ít nói, nhưng khéo tay hay làm; nhìn thấy bàn ghế hỏng tự giác mang cưa, đục sang loay hoay sửa dùm. Có lẽ thấy Thủy nhiệt tình, vô tư nên Hải xem Thủy như một người bạn. Nhờ sự giúp đỡ của Thủy, khu nhà ở giáo viên tạm ổn, mấy bức vách sụp đổ được thay bằng cỏ gianh nẹp lại.

Trời đổ mưa mãi không ngớt, Hải mời Thủy ở lại ăn cơm tối, nhằm trả công buổi chiều giúp đỡ sửa nhà. Bên ngọn đèn dầu leo lét, chập chờn trước gió, Thủy xách can rượu qua góp vui. Hải rót rượu ra ly, nói:

- Cảm ơn bạn đã giúp đỡ.

- Nghe nói con gái miền biển uống rượu như uống nước giếng, hôm nay ta thi, ai thua phải rửa bát.

- Đồng ý.

- Dô!

Trên mâm cơm ngoài đĩa trứng luộc còn có mấy hạt lạc rang, đĩa ngọn lang luộc; họ chúc nhau uống, mặc gió mưa giãy giụa quanh nhà.

Hải uống vì buồn; người yêu hẹn cắt phép đến đưa nhau về quê tổ chức đám cưới mà mãi không thấy. Tuy biết lính biên thùy gian nan, vất vã giữ gìn biên cương Tổ quốc, khó đúng hẹn. Song thời gian gần đây Hải thấy người mình khang khác, có lẽ đó là kết quả của lần lên thăm người yêu tháng trước định ngày cưới.

Can rượu năm lít cạn hơn nửa, Hải vịn bàn đứng lên:

- Th…u…y thua rồi nhé. Đi rửa bát cho chị!

Hải đứng lên định bước ra cửa, chới với muốn ngã. Thủy chạy vội lại đỡ, dìu Hải đặt lên giường.

- Th… ằng e…m ng… o... an!

Hải thiếp đi, mồn vẫn lẫm bẩm thêm những câu gì không rõ. Bên ngoài, trời tối đen như mực, chỉ có tiếng gió gầm gừ, lồng lộn đuổi nhau chạy qua mái gianh. Tiếng cú mèo đậu trên cây knia trong sân trường khắc khoải đếm từng tiếng: cú, cú, cú…

 

                                                                     *

                                                                  *      *

Hải giật mình tỉnh giấc khi nghe tiếng thở nặng nề bên tai, phả hơi rượu vào mặt, một bàn tay thô ráp sáp trên ngực; cô hoảng hốt hất tay vùng dậy.

- Trời!

Hải sững sốt thét lên khi nhận ra quần của mình bị kéo tụt xuống đầu gối từ bao giờ, người bên cạnh ngồi dậy lắp bắp nói.

- H… ải! anh yêu…

- Bốp!

Lấy hết sức bình sinh Hải chồm lên, giang tay vả vào nơi vừa phát ra tiếng nói, gầm lên.

- Khốn nạn, cút, cút ngay.

Bóng đen cuống cuồng vơ quần áo lao vút ra khỏi cửa. Hải ngồi lặng như pho tượng nước mắt tuôn rơi lã chã. Oán ai đây? Trách ai đây? Còn mặt mũi nào để gặp lại người yêu. Mấy ngày liền Hải nằm liệt trên gường, không ăn, không uống; nhiều lúc Hải muốn chết quách cho thoát khỏi sự khổ đau, dằn vặt. Thủy biết tội mình nên đến quỳ bên giường năn nĩ xin tha tội và tự thú: “Vì quá yêu nên không dằn lòng được, dù sao cũng lỡ rồi xin Hải chấp nhận tổ chức cưới.”

Cưới ai đây? Cưới người mình yêu thì làm sao có thể sống được trong suốt cả cuộc đời mà lương tâm luôn luôn bị dằn vặt, cắn xé vì đã ngoại tình. Còn không cưới, ăn nói ra sao với mọi người về đứa con trong bụng!

 Còn cưới Hắn, kẻ như con thú phá hỏng cuộc đời cô, đẩy cô vào ngõ cụt không lối thoát. Hắn bảo vì tình yêu, nhưng làm sao chấp nhận được thứ tình yêu ăn cướp ấy. Chấp nhận lấy hắn ư? Lấy hắn là chấp nhận sống với người không hề yêu, vậy có khác gì đã chết. Nhưng người chết không bao giờ còn đau khổ, dằn vặt; còn sống về thể xác mà chết về tâm hồn thì sẽ ra sao đây?

Ba ngày sau Hải đột ngột ngồi dậy đồng ý cưới; cười ngay không phải xin ý kiến gia đình ngoài quê mà chỉ lên báo cho anh trai, đang công tác trên tỉnh. Ông anh trai chết lặng khi nghe cô em gái cưng thông báo cưới chồng; một thanh niên mới gặp lần đầu; mặt lưỡi cày, có cặp mát trắng dã, núp trong hai hố mắt sâu hoắm, còn cặp môi đen sì như da trâu; tướng của kẻ tàn nhẫn. Biết tính em gái, anh trai chỉ thở dài.

Đám cưới hai người được tổ chức ngay tại trường có bạn bè, đồng nghiệp đến chức mừng cô giáo trẻ lấy được ông chồng thợ mộc. Chẳng biết đám cưới vui đến mức nào mà ông anh tặng ngay cho chú rễ hai cái bạt tai tại hôn trường; nếu không có người can chẳng biết chuyện gì sẽ xãy ra.

Sau đám cưới Hải hoàn toàn thay đổi: ít nói, ít cười, trở nên trầm lặng và luôn có mặt đủ tám tiếng ở trường. Không có giờ thì tổ chức dạy bồi dưỡng học sinh giỏi, phụ đạo học sinh yếu, thăm hỏi học sinh ốm đau… Mọi người thấy cô giáo từ sáng sớm đến tối mịt loay hoay với mọi phong trào nhà trường thì xì xầm, buông lời dèm pha: nào chơi trội, nào là muốn mình nỗi bật hơn người khác để được đề bạt; song cũng có người khen: “dạy giỏi lại có cái tâm của nhà giáo”!

Hải nghe tất cả nhưng không có phản ứng gì. Việc mình mình làm, mặc kệ thiên ha nói gì thì nói. Nào ai biết được cô làm tất cả những điều ấy chỉ vì không muốn trở về nhà đối diện với chồng.

Năm tháng trôi qua, Hải đã có một bé gái bụ bẩm, khỏe mạnh, đôi má bánh đúc, cặp mắt tròn xoe lúc nào cũng như cười. Giờ đây cô con gái bé nhỏ và đám học trò là niềm vui lớn nhất, hạnh phúc duy nhất của cô giáo trẻ. Ở bên con, giọt máu Hải đánh cắp của người yêu mang về chung sống với gã thợ mộc: kẻ đã đánh cắp thể xác cô bằng thủ đọan bỏ tàn thuốc lá vào rượu -sau này Thủy tự thú như thế; và chính hắn vui mừng chào đón đứa con sinh ra sau chưa tròn bảy tháng tính từ cái đêm khốn nạn đó. Hải sống như chết, phó mặc tất cả, ngay những lúc Thủy mò vào thực hiện vai trò người chồng của mình như ông thợ mộc đục gỗ khoán cũng vô cảm. Làm xong việc của giống đực Thủy lăn ra ngủ như chết. Còn Hải, mỗi lần như vậy cô nghiến răng, gồng mình lên, phó mặc cho Thủy dày vò, chấp nhận sự hãm hiếp của chồng.

Cuộc sống sẽ cứ như vậy trôi đi, chẳng có gì đáng nói nếu như không có sự xuất hiện của “người ấy” làm xáo trộn tâm hồn Hải. Từ khi còn là sinh viên Hải đã được đọc báo, nghe đài nói về anh: một con người mưu trí, dũng cảm và cô từng ao ước một lần gặp mặt. Số phận xô đẩy, anh về công tác tại xã và hay đến trường trao đổi công việc. Người đàn ông to khỏe, có đôi mắt tinh nhanh, giọng nói ấm áp làm người nghe cứ dựng tai lên như bị bùa. Tuy nước da hơi ngăm ngăm song anh vẫn là mẫu người lí tưởng để các cô gái mơ ước. Còn cô Chủ tịch công đoàn trường sau năm năm cưới chồng, nuôi con vốn héo hắt u buồn bổng nhiên thay đổi như uống được liều thuốc thần, xinh hẳn ra; đúng là “gái một con…”  Vì công việc “người ấy” và cô hay đi cùng nhau; họ trở thành đôi bạn thân từ lúc nào không rõ.

Trước đây có việc đi đám ma hay cưới hỏi, giỗ tết, người ta thường thấy Hải điều khiển chiếc cúp 50cc, đèo thếm đức ông chồng ôm con ngồi sau, mặt vênh vênh như chiếc bánh đa nướng ra chiều mãn nguyện. Thủy không tự hào sao được khi có cô vợ trí thức được những người xung quanh quý trọng.

Hôm đám cưới con gái già làng buôn Um, Hải và “người ấy” vượt gần bốn chục kilômét đường rừng vào dự. Mãi vui đến lúc mặt trời gác núi mới vội vã ra về. Trời mưa sụt sùi, gió thỉnh thoảng ào qua kéo theo tiếng reo của cây lá bên đường. Con suối buổi sáng chắn ngang đường đi, nước róc rách len qua kẻ đá; giờ đây bổng gầm gào, ào ào xối nước như thác đổ. Chiếc xe môtô phân khối lớn không thể băng qua; hai người đành lên hòn đá bên bờ ngồi chờ nước rút.

Sau cơn mưa, trời xanh thẳm; hàng vạn ngôi sao li ti như những hạt ngọc long lanh ai đó thả lên trời. Xa xa vầng trăng rời đỉnh núi ghé mắt nhìn xuống trần gian. Trên hòn đá to như chiếc chiếu đôi, hai người ngồi bên nhau kể cho nhau nghe về cuộc đời, sự nghiệp, sự bất hạnh của cuộc sống hôn nhân, không tình yêu; về quyết định sai lầm làm hỏng cả cuộc đời. Hai con người, làm hai công việc khác nhau, nhưng cùng cảnh ngộ. Họ gặp nhau, muộn, nhưng còn hơn không. Hai nửa thiếu mà cả hai mất công tìm kiếm bấy lâu, bây giờ mới thấy. Họ gặp nhau, thuộc về nhau như duyên kiếp tiền định.

… Trăng buông những tia sáng run rẫy lên mặt suối đang xô nhau chạy. Những cơn gió thổi nhẹ qua mơn man trên từng tàu lá đang giãy lên hứng những giọt trăng rơi. Thời gian như ngừng lại trước trận cuồng phong của ái tình. Xa xa tiếng gà rừng cất tiếng gọi bình minh, đêm chuyển dần về sáng. Dòng suối gầm gào lúc buổi tối không biết vô tình hay cố ý đẩy họ vào với nhau, giờ đây trở nên hiền hòa, cất tiếng ca muôn thuở: róc rách, róc rách.

Sau đêm đó tình tình của Hải hình như đổi khác, mỗi khi về đến nhà cô rất sợ phải nhìn vào khuôn mặt chồng vì cảm thấy có cái gì đó rờn rợn. Tội nghiệp cô con gái nhỏ trở thành lá chắn bất đắc dĩ tránh cho mẹ thoát khỏi phải chung chăn gối với chồng.

Nhưng cái kim để trong bọc lâu ngày cũng lồi ra, Thủy đi hỏi và biết được Hải đi đám cưới về từ chiều mà sáng hôm sau mới tới nhà; tính tình thay đổi. Hải không thể trả lời được mình đã ở đâu cái đêm ấy. Đòn ghen trút lên đầu cô một cách tàn nhẫn. Kẻ vô học khi đã ghen thì chỉ biết dùng sức mạnh của cơ bắp hành hạ xuống người từng chung chăn gối với mình không thương tiếc. Hải xin ly hôn, Thủy hỏi:

- Tại sao phải ly hôn?

- Chúng ta chưa bao giờ yêu nhau cả, quả thật trái tim tôi đã thuộc về anh ấy.

- Yêu! Yêu là cái gì? Cô đưa đây cho tôi xem nào. Nó có xào nấu lên ăn được không? Nó có thể rót ra bát uống thay rượú được không? Nó có thể làm cột, làm kèo hay chân bàn ghế được không? Không phải, đúng không? Thế nó là cái gì? Thứ không ăn, không uống, không bán, không mua được thì làm gì có. Vớ vẫn! Còn “trái tim tôi thuộc về anh ấy ư?” Nếu móc nó ra được cô cứ việc cho, cứ việc tặng cho bất cứ người nào cũng được, tôi cóc cần. Cô có giỏi lôi nó ra cho tôi xem đi; có lấy ra được không? Toàn là hàng giả, lừa dối nhau bằng mỹ từ chứ thực ra chẳng có cái chó gì cả. Tôi nói thẳng ra cho cô biết, thằng đàn ông cần là thể xác đàn bà hắn sở hữu khi màn đêm buông xuống. Ban ngày nấu cơm, mua thịt chó cho hắn uống rượu, vậy thôi!

- Tôi sẽ mang con đi khỏi cái nhà này.

           - Dễ nhỉ!

          Thủy cười khinh khỉnh rồi bất ngờ gầm lên:

- Nếu cô ra khỏi cái nhà này, tôi sẽ cho con bé một nhát dao rồi tự tử luôn cho cô xem!

Hải buộc lòng phải ở lại cái nhà ấy vì con gái, và vì… cái thai trong bụng Hải đang lớn đần - kết quả của mối tình vụng trộm. Hải làm cái bóng trong chính ngôi nhà của mình; tìm hạnh phúc ở các con, tự giam cầm mình tron bốn bức tường vô hình. Tất cả đắng cay, cơ cực trong suốt gần ba chục năm qua phải chôn chặt vào lòng giờ đây đến lúc phải nói ra cho thanh thản trước lúc về bên kia thế giới.

***

- Hoàng Minh!

Bà giáo gọi và đưa mắt âu yếm nhìn con gái út.

- Sau khi chôn cất mẹ xong, hai chị em mới được mở chiếc rương này. Bây giờ con hãy khóa nó lại cho mẹ, nâng lên cao cho mẹ nhìn kỹ một lần nữa nào.

- Bà ơi, tôi luộc được trứng cho bà rồi đây.

Không biết ông Thủy vào từ lúc nào, trên tay bưng một rỗ trứng gà còn bốc hơi nghi ngút ngồi ghé xuống cạnh gường, ông nói tiếp.

- Bà ăn tôi bóc nhé.

- Hự!

Bà giáo Hải bổng nấc lên, hai tay buông xuôi hình như còn thoàng nét đau đớn hiện trên khuôn mặt.

Sau lễ mở cửa mã cho bà giáo, ba cha con ông Thủy đốt hương khấn vái trước khi mở chiếc rương của bà Hải. Trong rương có một chiếc khăn mùi xoa thêu hai con chim bồ câu màu xanh giành nhau một trái tim màu đỏ bao bọc một chiếc phong bì màu xanh. Ông Thủy dành phần đọc thư:

“Ngày…  tháng…  năm…”

Hai con thương yêu!

Mẹ có lỗi với hai con vì không đủ can đảm nói lên sự thật cho hai con biết khi còn sống. Song lúc này có lẽ cũng chưa muộn.

Con gái, con tên thật là Lại Lê Hận, Hận chứ không phải Hân. Con mang họ Lê; cha con không về với mẹ như ước hẹn, trong lúc đó mẹ lại bị cưỡng đoạt khi đã mang hình hài của con nên đành phải lấy một kẻ không hề yêu thương làm chồng. Khi cha con hoàn thành nhiệm vụ trở về, lai đúng vào ngày mẹ cưới chồng, nên lặng lẽ về đơn vị ngay. Hai năm sau cha con hi sinh trong cuộc chiến bảo vệ biên giới. Ngôi mộ ở nghĩa trang liệt sĩ thành phố mà hàng năm đến ngày mưới tám tháng chín mẹ vẫn dắt con đến viếng, đó chính là phần mộ cha con.

 Hoàng Minh, con!

Con có họ tên đầy đủ theo giấy khai sinh: Lại Vũ Hoàng Minh. Nhưng họ Vũ mới là họ của con, Hoàng Minh là tên quê cha đẻ của con. Đúng ra con phải là Vũ Hoàng Minh. Do hoàn cảnh ép buộc mẹ đành để con mang họ Lại suốt bao nhiêu năm nay. Mẹ nhờ con mang toàn bộ số sổ để trong hòm này đưa tận tay người chủ nhà con đang trọ học. Người ấy chính là ba đẻ của con; ông ấy sẽ đọc được những ký hiệu viết trong các cuốn nhật ký vì ông ấy đã dạy mẹ.

Mẹ có lỗi với các con, với cha các con. Mẹ muốn khuyên hai con của mẹ một lời cuối cùng: Sau này, hãy kết hôn với người nào yêu mình, và mình cũng yêu người ấy. Chỉ có tình yêu thật sự mới có được hạnh phúc. Đừng vì một phút thiếu suy nghĩ mà quyết định hạnh phúc sẽ ân hận cả đời.

Hãy tha lỗi cho mẹ.

Người mẹ bất hạnh của hai con.

Hải

 

- Ha, ha, ha …

Buông rơi lá thư, ông Thủy ngữa mặt lên trời cười, tiếng cười như điên dại. Hết cười, ông bước lại bên bàn thờ, đốt hương, chắp tay vái rồi nói:

-Tôi xin lỗi bà vì đã không nói cho bà biết lúc bà còn sống; chuyện các con, tôi đã biết từ lâu nhưng vì yêu bà, yêu các con nên tôi chấp nhận tất cả.

Lời khấn vừa dứt, bỗng bát hương trên bàn thờ đùng đùng bốc cháy như bị tưới xăng, hai người con đứng phía sau kêu thất thanh:

-Cháy, cháy; Ba ơi chạy đi!

CON SÂU TRÊN CÀNH HOA NHÀI truyện ngắn của HỒNG CHIẾN - TẠP CHÍ CHƯ YANG SIN số 357 tháng 5 năm 2022

 

Bé Anh Sa lên năm được má gửi từ thành phố về quê thăm ngoại, sáng dậy ra sân chơi, bỗng hốt hoảng chạy vào nhà kêu ầm lên:

          -Ông ơi ra xem nè, cây hoa nhài bị sâu ăn mất lá rồi.

          -Vậy hả, để ông xem nào.

          Bụi hoa nhài giống Thái Lan, trồng trong chậu lớn để bên thềm nhà phía trước. Anh Sa lon ton chạy trước, nói thêm:

          -Nó ăn hết hai nửa cái lá luôn ông ạ.

          -Sâu to không?

          -Cháu chưa thấy!

          Hai ông cháu lại bên chậu hoa, ông bảo:

-Cháu quan sát xem con sâu ẩn náu ở đâu?

          Sau một hồi ngó nghiêng từng chiếc lá một, Anh Sa reo to:

          -Nó đây rồi ông ơi, mập như chiếc đũa luôn, thân xanh lè có những chấm đen trông ghê lắm.

          -Cháu ông giỏi quá, để ông bắt bỏ vào bếp đốt cho nó hết phá hoại.

          -Ô, không được đâu; ông làm thế nó bị nóng đấy.

          Nghe cháu trả lời, ông ngạc nhiên hỏi lại:

          -Thế theo cháu thì phải làm thê nào?

          -Ông bắt nỏ bỏ qua chỗ khác là được ạ.

          -Nhưng nó lại ăn lá của cây khác nữa thì làm sao?

          -Ông nói cũng đúng, vậy phải làm sao nhỉ?

          -Cháu nghĩ xem có cách gì để sâu không bị nóng nhưng cũng không ăn lá cây nữa?

          Sau một lúc suy nghĩ, Anh Sa chợt reo lên:

          -Cháu nghĩ ra rồi ạ!

          -Cháu nói xem nào.

          -Ông bắt con sâu này đưa cho cô gà mái giữ hộ, nó bị nhốt trong bụng gà thì không ăn lá cây được nữa đâu ạ.

          -Giỏi, cháu ông có sáng kiến hay quá; ông báo tin này cho ba má con biết, chắc vui lắm đây!

          Nghe ông nói vậy, hai má Anh Sa hình như cũng đỏ lên.

 

Nhà Sáng tác Nha Trang tháng 4 năm 2022