NƠI CƠN LŨ ĐI QUA - Bút ký của HỒNG CHIẾN

 

Chú tích ảnh: Cô bé Nguyễn Thị Nga của gia đình bất hạnh ngày ấy -, hôm nay

 (ảnh chụp tại nhà khách La Thành - Hà Nội ngày 6/01/2014)

Trong bảy chục năm gần đây mà người già còn nhớ được, thì chưa bao giờ người dân Dak Lak phải chứng kiến những trận mưa xối xã như trút nước, rồi những cơn lũ gầm rú dữ dội như trận bão số hai tháng 8 năm 2007 vừa qua gây ra. Cầu Nước Đục trên quốc lộ 26A thuộc địa phận xã Ea Phê, huyện Krông Păk cao là thế mà vẫn bị nhấn chìm dưới dòng nước gần một mét, cuốn phăng cả chiếc ô tô bốn chỗ ngồi đang lưu thông trên đường, ném  xuống ruộng lúa. Huyện Ea Soup hàng chục hộ bị nước cướp mất nhà cửa, tài sản dành dụm mấy chục năm trời phút chốc bổng trắng tay. Nhưng thiệt hại kinh khủng nhất phải kể đến huyện Krông Năng, một huyện có vị trí địa lý nằm ở phía đông bắc tỉnh, một vùng đất trù phú, cuộc sống người dân tương đối ổn định, nhiều người dân từ các vùng quê xa xôi như Thái Bình, Thanh Hoá, Cao Bằng, Bắc Cạn, Thừa Thiên-Huế … đến lập nghiệp không những thoát nghèo mà còn đang thực sự giàu lên; nhà cửa khang trang, tiện nghi sinh hoạt trong gia đình tương đối đầy đủ, con cái được ăn học đến nơi đến chốn. Con người cần  cù, đất đai màu mỡ và cứ thế người dân huyện Krông Năng nói chung và người dân xã Phú Xuân nói riêng đã tạo dựng được một cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Nào ngờ cơn bão số hai như một con quỹ giữ vụt đến, phá tan cuộc sống thanh bình của người dân nơi đây. 270 héc ta ca phê bị trốc gốc, bị nước cuốn trôi; 850 hec ta lúa đến ngày thu hoạch bị nhấn chìm dưới dòng nước; 48 ngôi nhà bị hư hỏng; 47 ngôi nhà bị ngập úng; 31 hộ bị nuớc cuốn trôi toàn bộ tài sản cũng như gia súc, gia cầm. Nhưng có lẽ  những thiệt hại đó chưa thấm gì so với sự mất mát về con người: chín người bị nước cuốn trôi, hai người chết và bốn người mất tíc; cho đến nay đã gần một tháng tời trôi qua hàng ngàn lượt người dân và các lực lượng quân sự được huy động đi tìm vẫn không thấy xác những người xấu số; trong đó có một gia đình bị nước cướp sạch cả người và nhà cửa. Những con số thống kê thiệt hại của huyện Krông Năng cho ta thấy mức độ tàn phá khủng khiếp của cơn bảo số hai gay ra.

Nhằm đến chia sẻ nổi đau thương, mất mát của nhân dân và tìm hiểu xem chính quyền địa phương đã khắc phục tại hoạ thiên tai như thế nào; tôi khăn gói tìm về xã Phú Xuân. Trụ sở UBND xã rất đông người, nhưng đa số lãnh đạo đi văng, chỉ còn một vị Phó chủ tịch xã ngồi ngay cạnh nhân viên văn thư đánh máy, tiếp dân, giải quyết các sự vụ. Người dân xếp hàng chờ đến lượt mình được tiếp khá đông. Nhà thơ Trần Chi, phó trưởng Đài Truyền thanh - Truyền hình huyện Krông Năng đưa tôi vào gặp ông Lê Đình Chủng, phó chủ tịch xã; ông bắt tay và nói như thanh minh: Anh thấy đó người dân đang đợi đến lượt được giải quyết công việc nhiều như thế, vậy mà  chỉ có mình tôi ở nhà, các anh ấy đi xuống các thôn buôn cả rồi.

Nhìn khuôn mặt khắc khổ của vị phó chủ tịch xã, tuổi chỉ độ trên bốn mươi, làm lòng tôi xốn xang. Có lẽ đã nhiều đêm thức nên đôi mắt thâm quầng, khuôn mặt phờ phạc, nhưng vẫn phải gồng mình lên với công việc. Bàn làm việc, tiếp dân và tiếp chúng tôi chỉ có sổ sách, bút mực và thêm một chồng hồ sơ; không ấm, không ly uống nước như các công sở khác mà chúng tôi thường đến. Nhìn phong cách làm việc của người cán bộ xã vùng lũ vừa đi qua thấy thương đến nao lòng

 Biết anh rất bận, tôi xin  được nắm sơ qua một vài số liệu của xã sau khi cơn bão số hai tràn qua và tình hình khắc phục sau bão. Theo báo cáo tổng hợp của văn phòng UBND xã, đa số các hộ dân bị mất mát, hư hỏng nhà cửa do cơn bão gây ra đã được chính quyền giúp đỡ sửa chửa lại nhà cửa, ổn định cuộc sống; ngoài ra những hộ bị lũ cuốn trôi, mất hết tài sản còn được chính quyền trợ cấp chăn màn, quần áo, lương thực để vượt qua cơn hoạn nạn. Tất cả các em học sinh đang theo học được giúp đỡ sách vở cho các cháu kịp thời dự khai giảng, không có học sinh bỏ học vì khó khăn kinh tế. Để làm được điều đó một phần nhờ sự hổ trợ kịp thời của tỉnh, huyện; một phần nhờ sự giúp đỡ của các đoàn cứu trợ nhân đạo của các tỉnh bạn. Trong thời gian qua đã có hơn chục đoàn cứu trợ nhân đạo của các cơ quan ban ngành trong và ngoài tỉnh đến thăm hỏi, tặng quà, giúp đỡ các gia đình  gặp nạn. Sự có mặt của các đoàn cứu trợ nhân đạo không những góp phần khắc phục khó khăn về đời sống vật chất cho các gia đình bị nạn mà điều đáng quý hơn gấp nhiều lần là các hộ gia đình ấy cảm nhận được vòng tay nhân ái của bạn bè khắp nước chia sẻ với mình, làm vơi đi nổi buồn đau do thiên tai giáng xuống mà cố gắng gượng dậy, gây dựng lại cơ nghiệp từ đầu.

Cuộc trao đổi của chúng tôi bị gián đoạn nửa chừng vì tiếp tục có hai đoàn cứu trợ nhân đạo từ Thành phố Hồ Chí Minh lên xin gặp. Thông cảm với địa phương, tôi xin phép được xuống thăm gia đình bị thiệt hại nặng nhất do cơn bão gây ra. Bắt tay thật chặt, ông phó chủ tịch  xã giọng áy náy nói thêm: Tình hình địa phương như vậy, anh thông cảm nhé!

Trên đường về thôn Xuân Thái Hai thăm gia đình ông Nguyễn Văn Tá, gia đình bị nước lũ cuốn trôi nhà và năm người vào buổi sáng oan nghiệt mùng bốn tháng tám vừa qua; tiện đường, nhà thơ Trần Chi đưa tôi vào dự lễ công bố quyết định công nhận thôn Văn hóa, thuộc xã Phú Xuân. Ở một vùng đất vừa bị lũ quét tàn phá nặng nề thế mà nhân dân địa phương vẫn cố gắng gượng dậy, đứng lên, khắc phục khó khăn, ổn định cuộc sống, xây dựng cuộc sống mới thì thật đáng khâm phục. Thấy chúng tôi, ông Trần Văn Huy, Chủ tịch UBND xã niềm nở ra bắt tay đưa vào. Hội trường đông nghịt người dân đến dự lễ, khuôn mặt ai cũng thấy bừng sáng niềm vui. Trên sân khấu các em học sinh đang biểu diển văn nghệ chào mừng. Trao cho tôi ly nước, ông chủ tịch xã không dấu được vẻ tự hào nói: Sau mấy chục năm trời phấn đấu đến khi chuẩn bị được công nhận thôn Văn hoá thì cơn bão số hai ập vào; cũng may, do vị trí các hộ gia đình thôn Xuân Mỹ ở cao nên không bị thiệt hại về người, còn nhà cửa hư hại, hoa màu bị tàn phá có nhẹ hơn so với các thôn khác trong xã; đặc biệt nhân dân trong thôn Xuân Mỹ này toàn là người xứ Huế vào xây dựng kinh tế mới cách đây tròn ba chục năm hết sức đoàn kết, giàu long nhân ái, tình làng nghĩa xóm sâu nặng nên các hộ thiệt hại ít, giúp hộ thiệt hại nhiều, nhanh chóng khắc phục hậu quả; ngoài ra còn giúp đỡ thêm các thôn khác nữa. Trong khó khăn, hoạn nạn mới hiểu hết lòng nhau.

Nhìn khuôn mặt cương nghị, rắn rõi của vị Chủ tịch xã Phú Xuân tôi thấy an lòng, các anh, những người cán bộ được Đảng và nhân dân tin nhiệm đã vững tay chèo, vượt qua thử thách, ổn định được đời sống cho mọi người sau thiên tai. Cơn bão khủng khiếp tràn qua chưa lâu, nhưng có những vùng như thôn Xuân Mỹ đã khắc phục được hậu quả và mừng hơn, còn được vinh dự  công nhận danh hiệu: thôn Văn hoá. Việc tổ chức đón nhận thôn Văn hoá trong thời điểm này sẽ là nguồn cổ vũ rất lớn đối với thôn Xuân Mỹ nói riêng và cả xã Phú Xuân nói chung. Đây là sự ghi nhận của chính quyền cấp trên đối với những cố gắng vượt bậc của Đảng, Chính quyền và nhân dân không chỉ thôn Xuân Mỹ mà cả xã Phú Xuân trong thời gian qua.

Rời thôn Xuân Mỹ, chúng tôi tiếp tục cuộc hành trình về thăm gia đình ông Nguyễn Văn Tá. Đoạn đường từ Công ty cà phê 49 rẽ vào rất khó đi vì lầy lội. Đoàn từ thiện Phật giáo từ thành phó Hồ Chí Minh lên phải để xe ô tô ngoài đường nhựa đi bộ vào. Tôi và Trần Chi đánh vật với chiếc xe mô tô, hết trượt bên phải lại lao qua bên trá; nhiều chỗ bùn lút gần nửa bánh xe, quần áo lấm vùi. Con đường men theo lô cà phê dài độ 5km cuối cùng cũng lùi lại phía sau, chúng tôi đến bờ sông Krông Năng.

Đứng trên bờ sông nhìn dòng nước giờ này đã hiền hoà hơn, chiều ngang chỉ độ hơn hai chục mét, nước sông đỏ sậm phù sa. Trần Chi vỗ vai tôi chỉ lên rặng tre gai mọc bên bờ sông: Anh nhìn những cọng rác còn mắc trên ngọn tre kia kìa. Hôm nước lũ tràn về ngập đến tận  đó. Tôi ước tính từ mặt nước lên đến bụi tre cũng phải hơn chục mét, vậy mà ngọn tre cao gần chục mét ấy bị nước tràn qua thì thật khủng khiếp. Theo chân Trần Chi tôi đến ngôi nhà của người đàn ông không may Nguyễn Xuân Tá. Theo như giới thiệu của người em trai ông Tá, ngôi nhà xây năm phòng khá kiên cố, tường xây gạch dày hai mươi phân, móng nhà được đổ giằng bằng bê tông cốt thép, mái lập tôn màu theo kiểu nhà Thái. Đây là tài sản dành dum hơn hai chục năm trời của cặp vợ chông ông Nguyễn Xuân Tá và bà Nguyễn Thị Thanh, quê ở Hợp Thành, Mỹ Đức, Hà Tây vào đây lập nghiệp bằng nghề chèo đò. Những tưởng xây được căn nhà kiên cố, đẹp đẽ, khang trang để con cái có chổ học hành theo kịp ban bè. Nào ngờ cơn lũ ập đến, cả nhà gồm hai vợ chồng, hai đứa con và người em vợ ngoài quê mới lặn lội hơn ngàn cây số vào thăm anh chị và các cháu đã bị dòng nước nhấn chìm, cuốn đi. Ngôi nhà xây kiên cố là thế, giờ chỉ còn trơ lại cái móng nhà, còn tất cả đã bị dòng nước xoá sạch, không để lại dấu vết. Ba ngày sau cơn lũ quét, người dân địa phương tìm thấy xác người em bị vùi dưới cát cách ngôi nhà gần hai chục km. Bốn người còn lại trong gia đình cho đến nay vẫn không tìm thấy xác. Trên nền ngôi nhà cũ, giờ đây chỉ còn một ngôi miếu nhỏ khoảng một mét vuông do bà con thân thuộc dựng lên làm chỗ thắp hương cho những người đã khuất. Bên ngôi miếu con con một em bé gái đầu chit khăn trắng đang đứng lặng bên bình hương nghi ngút khói. Qua giới thiệu của những người anh em, bà con thân thích đến thắp hương tưởng nhớ cho những người xấu số, tôi biết em tên là Nguyễn Thị Nga, học sinh lớp chín trường PTCS 49, người con còn lại duy nhất trong gia đình năm khẩu. Trong cái ngày định mệnh ấy em về  thăm quê nên thoát nạn. Khi đi: cha, me, các em còn ríu rít đưa tiển; ngày về tất cả vặng lặng đến ghê người. Căn nhà xưa đã bị xoá sạch chỉ còn trơ lại cái nền nham nhở. Vành khăn tang trên đầu em bé mảnh mai ấy gánh cả cho năm người xấu số. Không nhà, không còn tiện nghi sinh hoạt, em đang được dòng họ cưu mang và cả các bàn tay nhân ái của Đảng, chính quyền các cấp quan tâm, giúp đỡ để vượt lên. Theo như  bà con hàng xóm cho biết: lãnh đạo của một sở nọ ở tỉnh Dak Lak đã hứa giúp em vào học tại trường Văn Hoá Hai trên thành phố Buôn Ma Thuột; nhưng lời hứa đó qua đã lâu rồi mà em vẫn còn ở đây! Mong sao những người có trách nhiệm đã hứa với đứa con gái mồ côi tội nghiệp này hãy giữ lời để em khỏi mòn mỏi trông chờ. 

Dòng sông nước vẫn chảy, những ngôi nhà sập tường, tốc mái đã được dựng lại; nhưng những vành khăn tang thì còn lại mãi với những người thân, không dễ gì có thể hàn gắn được. Thiên tai quá ác, sự giận giữ của thiên nhiên quả là khủng khiếp. Giờ này, những người còn sống, những người có trách nhiệm phải ngồi lại với nhau tìm cho ra nguyên nhân nào dẫn đến sự thiệt hại về người và vật chất tàn khốc đến thế. Có phải do người dân chủ quan vì lâu lắm rồi chưa ai thấy lũ lụt ghê gớm như thế xãy ra, không ai đề phòng nên mới thiệt hại như vậy! Hay tại hệ thống cảnh báo lũ lụt của chúng ta chưa tốt, không dự báo  trước được những trận lũ lớn sẽ xãy ra! Hay tại con người cạo trọc rừng xanh nên thiên nhiên giận giữ trút nước xuống không có gì ngăn cản, dồn lại thành thác lũ trã thù con người!...

Vâng! Sau tai hoạ người ta đang mổ xẻ tìm ra nguyên nhân để từ đó rút ra bài học kinh nghiệm để tại hoạ không còn giáng xuống đầu người dân như thế nữa. Để có được điều ấy, các ngành chức năng có trách nhiệm ở tỉnh, ở trung ương, cần phải có sự nghiên cứu kỷ lưỡng, dự báo chính xác giúp người dân tránh được những thiệt hại không đáng có.

Cơn lũ đã đi qua, cuộc sống dần dần trở lại sự bình yên như vốn có của nó. Để có được điều đó chúng ta ghi nhận sự cố gắng rất lớn của Đảng, chính quyền xã Phú Xuân nói riêng và huyện Krông Năng nói chung. Chúng ta tin và mong rằng với truyền thống tốt đẹp của người dân Việt Nam “lá lành đùm bọc lá rách”, người dân vùng lũ xã phú Xuân lại gồng mình đứng lên gây dựng lại cơ đồ tươi đẹp hơn những gì vừa bị dòng lũ cướp mất..

Tác giả và cháu Nguyễn Thị Nga  -  tại Hà Nội (ảnh chụp ngày 6/1/2014)