Già làng buôn Thi sống hơn tám chục mùa rẫy, tóc trắng như mây buổi sáng trên đỉnh Chư Yang Sin(1) mùa khô, da mặt nhiều nếp nhăn nhưng không giấu được khuôn mặt phúc hậu; ngồi như hóa đá, lưng tựa cột nhà. Vây quanh bếp lửa trong phòng khách của căn nhà dài có hơn trăm người già trẻ, trai gái, hầu như miệng ai cũng ngậm chiếc tẩu thuốc làm bằng gỗ, khói nhè nhẹ bay. Ngoài đầu sàn, gió ầm ầm lướt qua, trước khi xuôi theo con suối chạy về phía bắc. Già làng phá tan im lặng, hỏi:
-Ai có cách gì trị con cọp này không?
Ma(2) Ju, mặt dài, hai mắt thâm quầng – dấu hiệu của nhiều đêm mất ngủ, rút tẩu thuốc khỏi miệng, nói:
-Dân mình bị xúc ra đây lập buôn mới, tuy gần con đường lớn đổ nhựa của Yoan(3) nhưng nơi này xa rừng, Yang(4) giận mới sai cọp quấy phá, chắc không đuổi được đâu.
Nghe Ma Ju nói, nhiều người gật đầu ra vẻ đồng ý với người thợ săn giỏi nhất vùng. Y Kuan mặt tròn, tay chân rắn chắc như cây gỗ trắc, sống mười chín mùa rẫy rồi nhưng chưa nhận củi cầu hôn(5) của cô gái nào, đứng dậy nói:
-Tối lại, chúng không cho chúng ta ra khỏi buôn thì làm sao đuổi cọp. Không đuổi được cọp thì heo, chó rồi đến trâu, bò cũng bị cọp bắt hết, biết lấy gì sống?
-Sợ gì cọp, người Mĩ có súng, đoàng một cái con voi to đùng còn lăn quay ra chết luôn, nói gì cọp.
Tiếng nói từ chân cầu thang vọng lên, cùng lúc ngọn đèn pin sáng quắc, quét vào trong nhà. Bảy người lính, quần áo rằn ri, mũ sắt như chiếc nồi úp lên đầu, tay lăm lăm súng AR15, bước lên sàn. Người đi đầu có vẻ là chỉ huy, đứng giữa cửa nói:
-Già làng không phải sợ, mọi người giải tán về ngủ đi; chuyện cọp đến phá buôn, người Mĩ đã biết, sẽ tìm cách bắt được ngay ấy mà. Trong đám thanh niên đây có ai dũng cảm xung phong đi bắn cọp cùng chúng tôi không?
Tất cả lặng im, ai cũng cúi mặt xuống như đang tìm đồ vật bị rơi dưới sàn. Sáu người lính chia nhau đứng hai bên cầu thang, im như bức tượng nhà mồ; tên chỉ huy bước đến bên già làng, quay nhìn mọi người một lượt rồi nói:
-Hơn hai chục thanh niên trai tráng thế này mà không ai xung phong đi bắn hổ thì kém cỏi quá. Thôi được rồi, để chúng tôi đi bắt, mang về cho mọi người xem.
Dứt lời, hắn quay mình bước đi; khẩu súng ngắn đeo bên hông trễ xuống phía háng trông ngồ ngộ. Chờ đám lính đi khuất, già làng nói:
-Mấy người Yoan này đi theo Mĩ, cậy thế nhiều súng đạn, để họ thử sức xem sao. Từ ngày mai mọi người đi làm rẫy hay vào rừng phải đi theo nhóm bốn năm người trở lên, không những đề phòng cọp mà còn canh chừng cả bọn lính nữa.
Già làng dứt lời, mọi người đốt đuốc rồi lục tục xuống cầu thang về nhà mình. H’Thuận – cháu ngoại của già làng, mười bảy tuổi, khuôn mặt tròn, mắt bồ câu, tóc dài quá lưng; chất thêm củi vào bếp, quay sang nói:
-Buôn mình bị nhốt ở đây đã ba tháng, hai bên buôn núi cao dựng đứng nhưng cây cối ở gần bị rãi thuốc độc chết hết rồi; con thú không có thức ăn, phải bỏ vào rừng sâu, không còn gì cho con người săn bắt, biết rồi phải làm sao sống đây?
Ama H’Thuận tóc lốm đốm bạc, trên mình đóng mỗi cái khố, ngồi tựa lưng vào vách nhà, lên tiếng:
-Chưa đến trăm ngày buôn mình định cư nơi đây mà cọp bắt mất mười ba con heo, một con bò, cứ thế này thì vài tháng nữa không còn gì nuôi.
-Biết vậy, nhưng bọn lính cấm dân đặt bẫy, không cho dân ra khỏi buôn khi trời tối thì đành phải chịu vậy thôi.
Già làng nói rồi thở dài. Hơn chục con cháu vây quanh bếp lửa không ai nói gì thêm. Trên triền đồi, gió lại đuổi nhau luót trên cỏ gianh chạy ầm ầm.
***
-H… ùm!
-Đoàn, đoàng, đoàng…
Tiếng hổ gầm trên triềng núi vọng xuống, liền ngay sau đó là tiếng súng nổ nối tiếp nhau như rang bắp; người dân túa ra đầu sàn, nhìn về phía lưng chừng núi, nơi có tiếng súng nổ, ánh đèn pin quét qua, quét lại. Cánh đàn ông bàn tán xôn xao, có người còn đoán một cách chắc chắn con hổ này chết là cái chắc, đạn bắn như thế thì nát hết cả mình luôn vì hứng cả trăm viên đạn. Nhưng cũng có người bảo: đi săn mà thú gầm trước rồi bắn như vãi đạn thế kia thì chỉ có trúng… cây.
Một lúc lâu sau, ánh đèn pin lóe sáng trên triền dốc rồi tiếng rên, tiếng khóc theo tiếng chân người xuống buôn. Dân ùa ra, tròn mắt nhìn đám lính cõng chỉ huy của mình đang gào khóc, hình như hắn bị gãy chân. Qua câu chuyện lõm bỏm của bọn lính trao đổi với nhau, mọi người hình dung ra câu chuyện…
Đám lính xếp hàng dọc men đường mòn tiến vào rừng. Tên đi đầu cầm đèn, chỉ huy đi sau. Chúng vừa vào đến bìa rừng già, bất ngờ gặp cọp trong rừng đi ra. Tên đi đầu sợ quá, làm rơi đèn xuống đất. Chắc bất ngờ thấy ánh đèn nên cọp gầm lên, đám lính hoảng hốt nổ súng. Riêng tên chỉ huy sợ quá, nhảy đại qua bên đường tránh cọp; không may rơi xuống kẽ đá, gãy chân còn con cọp thì biến mất.
Một lúc sau, hai chiếc ô tô bật đèn sáng trưng đến đón đám lính đưa về đồn. Cũng từ hôm đó, ban đêm bọn lính không dám mò xuống buôn nữa. Để bảo vệ đàn gia súc của mình, nhà nào cũng phải vào rừng chặt cây to bằng cổ chân, về làm hàng rào để nhốt gia súc ngay dưới gầm sàn. Thỉnh thoảng cọp lại mò vào buôn làm lũ chó chui tọt vào trong nhà, quẩn quanh bên chân người, miệng rên ư ử, không dám sủa. Cũng vì sợ cọp, đêm đến nhà nào biết nhà ấy, không ai dám qua lại nhà nhau; buôn buồn như có dịch bệnh.
***
Một hôm, có ông Yoan, khoảng hơn bốn chục tuổi, cao đến mét bảy, người gầy, da trắng, mặt dài, đôi lông mày rậm như có con sâu bám vào; chân đi dép mủ, hỏi thăm đến nhà Già làng. Ông ấy nói mình người miền Bắc, sinh sống bên Miên; gần đây chính quyền bên ấy xua đuổi nên về định cư dưới thành phố Nha Trang, làm nghề thầy thuốc. Biết trong vùng có buôn Cùi – nơi ở của người bị bệnh cùi, ở gần đèo nên đến đấy chữa bệnh làm phúc. Nay buôn Cùi nhiều người đã đỡ, tranh thủ đi đến các buôn xa trong vùng chữa bệnh cho dân. Thuốc chữa bệnh là lá rừng nên không lấy công của ai một thứ gì. Già làng bảo:
-Buôn này không có ai đau ốm cả.
-Thế sao nhìn cảnh của buôn như bị dịch bệnh hoàng hành thế này?
-Sao người lạ biết giỏi như Yang vậy?
-Ngoài việc hái thuốc chữa bệnh, tôi có biết một chút nghề mọn mà.
Nghe người lạ nói vậy, Già làng vui bụng, mời lên sàn uống nước rồi kể chuyện: buôn bị cọp quấy phá, dân rất sợ, đêm đêm không dám ngủ say, cửa phải đóng chặt. Muốn dời nơi ở đi nơi khác, nhưng sợ bom đạn Mĩ ném vào đầu; vì thế người ở đây mà hồn theo Yang hết cả.
Người lạ nói:
-Để tôi đuổi cọp giúp Già làng.
-Yoan nói thật chứ?
-Chuyện hệ trọng như thế làm sao nói đùa được. Người buôn ta có biết cọp thường đi xuống buôn bằng con đường nào không?
-Có đấy, đêm đến thỉnh thoảng nó đi từ con đường trên núi cao xuống phía đầu buôn, bắt được mồi hay không cũng trở lên núi bằng con đường đó.
-Để tôi xuống Đồn xin bọn lính cho ở lại buôn, giúp dân đuổi cọp.
*
**
Sáng hôm sau, tổ chức cúng Yang ngay đầu buôn, bên cạnh lối mòn lên núi cao mà cọp thường đi xuống. Chủ buổi cúng hôm nay không phải ông thầy cúng của buôn mà là Yoan – người lạ. Yoan nói tiếng Êđê giống y người Êđê, làm dân trong buôn cứ tròn mắt nhìn, đám lính súng ống đầy người đứng xung quanh cũng xanh mặt. Sau lễ cúng, Yoan nói:
-Bắt đầu từ hôm nay, tất cả mọi người không ai được đi con đường này lên núi.
Già làng ngạc nhiên hỏi:
-Buôn ta phải bỏ đường này luôn à?
-Chờ tôi đuổi được cọp xong thì mọi người đi lại bình thường thôi.
Nghe thế, bọn lính ngụy cười hô hố, tên chỉ huy bước đến bên Yoan, nói to:
-Già làng cũng tin ông này nói thật à? Lính bọn tôi có súng còn không đuổi được, chẳng lẽ con hổ thành tinh này lại sợ tiếng khấn của ông?
-Hôm trước tôi nghe nói ông sỹ quan trên ve áo có tới ba bông mai dẫn lính vào rừng, gặp cọp; kết quả như thế nào mọi người đã rõ. Đạo Phật dạy: gieo gì, gặt ấy; các ông đừng làm việc thất đức rồi rước họa vào thân, làm khổ gia đình.
Nghe người lạ nói, tên chỉ huy tái mặt, tiu ngỉu dẫn lính ra xe, nổ máy ầm ầm, bỏ chạy như bị ma đuổi. Chờ đám lính đi khỏi, người lạ nói lớn:
-Ta vào rừng một tuần sẽ trở về, mọi người nhớ lời dặn không được đi con đường này nhé.
Nói xong Yoan khoác tay nải lên vai, tay cầm quả bầu khô đựng nước uống, trên ngươi không có một thứ vũ khí gì, theo con đường mòn đầu buôn lên núi. Già làng thấy vậy vội quỳ xuống, giơ hai tay, ngữa mặt lên trời kêu lên:
-Cầu xin Yang phù hộ.
Mọi người trong buôn thấy Già làng quỳ xuống cũng vội vã làm theo, nhất loạt cùng khấn. Khi khấn xong, mọi người nhìn theo Yoan trong bộ bà ba màu nâu, đầu không mũ nón, trên vai chỉ có một chiếc tay nải nhỏ; khuất dần vào màu xanh thẩm của rừng già như một vị Yang.
*
**
Đêm đến, mọi người mới ăn xong bữa cơm tối, kéo đến nhà Già làng, quây quần bên bếp lửa, bàn tán chuyện Yoan vào rừng một mình gặp cọp, không biết kết quả thế nào. Người nói thế này, người nói thế kia; Già làng ngó mặt ông thầy cúng của buôn, hỏi:
-Thầy cúng có tin Yoan đuổi được cọp không?
Ông thầy cúng bảo:
-Nhìn Yoan như có hồn cốt của Yang, tôi tin ông ta làm được đấy.
Thầy cúng vừa dứt lời, bỗng trên núi cao phía đầu buôn, tiếng cọp gầm vọng xuống:
-H… ùm!
Lạ, tiếng cọp gầm trước khi vồ mồi thường chỉ có một tiếng, sao hôm nay tiếng gầm thét dữ dội như đang trong một trận ác chiến. Già làng sai nổi chiêng. Tiếng chiêng ngân dài đến tận sáng đáp lại tiếng cọp gầm. Mặt trời lên, cọp thôi không gầm nữa; cánh đàn ông tò mò rủ nhau lên rừng, định tìm xem vì sao hổ gầm cả đêm như thế. Ông thầy cúng lừ mắt, bảo:
-Lũ chúng mày quên Yoan dặn à?
Thế là cả bọn tiu ngỉu, tản về nhà. Chiều, mặt trời đi ngủ một lúc, lại nghe tiếng cọp gầm, kéo dài cho đến sáng. Đêm thứ ba, tiếng gầm hình như nhỏ hơn, nửa đêm thì lặng, không ai còn nghe gì nữa. Chỉ tội cho lũ chó trong buôn, nghe hổ gầm bỏ ăn luôn cả ba ngày, không con nào dám đi ra đầu sàn, lông xù ra như sắp chết. Người trong buôn bảo nhau: Nghe cọp gầm, lũ lính cũng sợ nên không có đứa dám nào xuống buôn quấy nhiễu nữa. Dân trong buôn buộc rượu, nổi chiêng, cúng Yang, cầu mong Yoan bình an trở về.
*
**
Đúng hẹn, khoảng năm giờ chiều ngày thứ bảy, ông thầy cúng đứng trên đầu sàn bỗng gào lên:
-Ối Già làng ơi, Yoan, Yoan dẫn cọp về kìa!
Nghe thấy vậy, mọi người đổ xô ra đầu sàn, nhìn lên triềng núi, nơi con đường mòn đi xuống đầu buôn. Yoan mặc bộ bà ba màu nâu, vai đeo tay nải, bên hông đeo quả bầu khô của người Êđê vẫn dùng đựng nước, đang thong thả xuôi dốc về buôn. Phía sau lưng Yoan, nơi bìa rừng, một con hổ to lớn ngồi chồm hổm trên hòn đá to nhìn theo. Già làng cho nổi trống, thui bò, buộc rượu, tạ ơn Yoan đã khuất phục được hổ dữ.
Nghe tiếng trống, các buôn ở gần, rồi bọn lính trên đồn cũng kéo quân xuống, ô tô đậu một hàng dài trước buôn. Đừng trước đám đông, Già làng giơ tay ra hiệu cho chiêng, trống tạm dừng rồi nói:
-Có Yang trời, Yang núi, Yang suối chứng giám, người dân buôn Thi tạ ơn Yoan đã đuổi cọp mang lại đời sống bình yên cho người dân nơi đây. Từ hôm nay xin được cho người dân trong vùng được gọi Yoan là Ma, cầu xin Ma Yoan ở lại đây với chúng tôi. Sáng mai Ma Yoan chọn chỗ đất nào ưng ý, người trong buôn sẽ làm nhà để Ma Yoan ở.
Đám lính vỗ tay ầm ầm, tên chỉ huy bụng to như phụ nữ có bầu, bước đến trước mặt Ma Yoan, tay nhấc mũ khỏi đầu, lưng gập xuống, nói:
-Thầy là người tài giỏi, được “mọi” tín nhiệm như vậy, xin thầy ở lại; cần gì chúng con sẽ giúp.
Thấy bọn lính, rồi dân các buôn nhất loạt đều quỳ xuống cầu xin, Ma Yoan cười buồn rồi đồng ý ở lại. Sáng hôm sau dân buôn gần, buôn xa kéo đến chặt cây, vác đất san lấp vùng đất gần đầu cầu, bên con đường nhựa để dựng nhà; vui như mở hội. Trên triềng đồi, cách nhà khoảng hơn ba trăm mét, gần đường nhựa, bọn lính công binh chở gạch đá đến, xây một cái miếu thờ ba gian, lợp tôn.
Công trình xong xuôi, bọn lính cho xe xuống thành phố Nha Trang đón vợ và đứa con nuôi người Miên của Ma Yoan lên ở. Năm tháng qua đi, đồn lính đóng trên đỉnh đèo đã nhiều lần đổi chủ, nhưng những tên sau đến kế nhiệm đều rất thành kính, lễ phép với Ma Yoan. Trước khi đi càn, hay có việc quốc gia gì hệ trọng đếu đến dâng hương, nhờ Ma Yoan cầu xin thần linh phù hộ nên các trận càn quét trong rừng không bao giờ gặp quân Giải phóng, quan lính bình an trở về. Tuyến đường núi cheo leo, kéo dài hơn ba chục ki lô mét, ven núi cao cũng không bị quân Giải phóng chặn đánh bao giờ. Và đặc biệt, cọp cũng không bao giờ xuống buôn bắt vật nuôi của người dân trong vùng. Người ta truyền tai nhau: sự bình yên đó là do Ma Yoan có phép thuật; đêm rằm hay mùng một trên sân miếu thờ, cọp và một con trăn lớn to như cây dừa vẫn cùng nhau về chầu.
*
**
Sau ngày đất nước thống nhất, dân các buôn vào hợp tác xã nông nghiệp; riêng vợ chồng Ma Yoan đã già nên được đặc cách tự cung tự cấp, không phải tham gia lao động tập thể. Con đường nhựa trước nhà Ma Yoan xe cộ tấp nập qua lại; cánh lái xe tải, xe khách khi đến cổng bao giờ cũng dừng xe vào nhà thắp hương, xin được thần linh phù hộ cho bình yên qua đèo. Có lẽ vì thế dù thời ấy kinh tế khó khăn, nhưng gia đình Ma Yoan không những đủ ăn mà còn có gạo, tiền chu cấp cho những người nghèo đau ốm đến chữa bệnh, giúp người khó khăn trong vùng. Nhiều cặp vợ chồng hiếm muộn con cái từ xa đến xin thuốc uống đều được như ý; thành ra tuy cao tuổi nhưng Ma Yoan vẫn phải vào rừng hái thuốc.
Trong những năm đầu mới thống nhất đất nước, bọn phản động hoạt động mạnh, chúng chặn xe cướp của, giết người rất dã man; vì thế cứ khoảng 17 giờ hôm trước đến 7 giờ sáng hôm sau, không xe nào dám đi qua đèo nữa. Trong thời gian ấy, ông Ma Joan vẫn hàng ngày vào rừng, người ta bàn tán với nhau: ông là cơ sở tiếp tế cho bọn phản động; nhưng cũng có người bảo ông vào rừng không phải đi hái thuốc mà đi tìm người lạc lối, làm mối đưa họ về trình diện chính quyền để đoàn tụ với gia đình… ai nói gì thì nói, ông vẫn vào rừng.
Thời gian sau, do chính quyền làm tốt công tác vận động, bóc gỡ cơ sở của chúng nên thanh niên vào rừng theo bọn phản động lũ lượt về đầu thú, trở lại làm người lương thiện. Dân buôn Thi lại được dịp tròn mắt khi thấy những người lầm lạc trở về ở các buôn đều dẫn vợ con, cha mẹ đến tận nhà để tạ ơn Ma Yoan. Một thời gian sau cả vụng rộng lớn gần con đèo ấy không còn ai đi theo hay tiếp tế cho bọn phản động nữa.
Hòa Khánh, mùa khô năm 2022
Chú thích tiếng Êđê:
1. Chư Yang Sin: núi Thần Cọp.
2. Ma: ba.
3. Yoan: người Kinh.
4. Yang: thần linh.
5. Củi cầu hôn: người phụ nữ Êđê ngõ lời cầu hôn bằng cách mang củi xếp dưới gầm sàn nhà người mình yêu định bắt làm chồng.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
NHẬN XÉT MỚI