Dưới
chân núi Cha có một khu rừng cọ, nhìn xa trông giống như những cây nấm khổng lồ.
Cọ ở đây cao đến hơn chục sải tay người lớn, các cây cách đều nhau chừng hai sải
tay như được người trồng. Lau lách, dây leo mọc xanh rì, chen nhau bám vào gốc
cọ cao ngang đầu người. Mùa quả chín, lũ chim gầm gì(1)
to như con gà mái mẹ, rủ nhau bay từng đàn hàng ngàn con về ăn quả; vừa ăn,
chúng vừa tíu tít trò chuyện ồn ào như họp chợ. Không biết quả cọ chín ngon
lành thế nào mà lũ khỉ lông vàng lớn như em bé ba tuổi, đuôi ngắn tý tẹo cũng
kéo nhau cả bầy đến tranh phần với lũ chim. Chúng ôm cây leo lên thoăn thoắt rồi
cứ thế nhảy từ cây này qua cây kia như làm xiếc để chọn quả chín.
Bọn trẻ buôn Ea Kram cũng thích lùa trâu
bò vào rừng cọ thả cho ăn, rồi xúm lại bày trò chơi, chờ đến chiều thổi tù và gọi
về. Hôm nay cũng vậy, Y Blun cỡi kbao ana ju(2)
dẫn đầu đám bạn lùa đàn trâu bò vào rừng cọ. A xâu(3)
- quà của bà ngoại tặng Y Blun ngày tròn mười hai mùa rẫy(4),
lông màu vàng như củ nghệ, lớn hơn bắp đùi một tý, lon ton chạy trước dẫn
đường. Đến bìa rừng, lũ trâu bò tản ra, tìm vào các gốc cọ kiếm ăn. Bọn trẻ
quây tròn lại chia làm bốn nhóm thi nhau dựng nhà dài.
Những tàu lá cọ khô, rụng xuống dài bằng
sải tay, cuống lá đầy gai nhọn được lũ trẻ nhặt về. Con trai bẻ gai, xếp các cuống
lá lại làm cột, kèo… bọn con gái kiếm thêm dây và cây nhỏ về lát sàn. Cuộc thi
vào lúc hào hứng, khi các ngôi nhà dài xinh xinh thành hình thì…
-Gâu, gâu, gâu…
Tiếng a xâu bất ngờ vang lên trong rừng,
lũ trẻ không ai bảo ai, bỏ luôn cuộc thi làm nhà, nhằm hướng tiếng chó sủa lao
tới; kinh nghiệm đi rừng cho chúng biết chắc chắn có con thú nào đó bị a xâu phát
hiện. Y Blun nhanh chân chạy trước, theo lối mòn trâu đi chỉ một đoạn đã thấy a
xâu đang chúi mũi vào một cửa hang mới đào, mồm sủa, chân bới đất văng tung túe.
Ôm a xâu vào lòng, Y Blun reo lên:
-Hang nhím, chúng mày đi xung quanh
tìm xem có cửa hang nào nữa không?
Lũ bạn tản ra xung quanh đống mối to
như gian nhà, cao ngang đầu người. Bỗng Y Biêng reo lên:
-Đây có một cửa.
-Đây cũng có nữa nè.
Y Hiên bằng tuổi với Y Blun, mặt dài,
mắt hiếng cũng vui vẻ reo lên ở phía đối diện.
Y Blun hai tay ôm a xâu không giám bỏ
ra, miệng kêu to:
-Xem phía bên trái có hang nào nữa
không. Chúng mày bẻ lá nhét vào cửa hang cho nó không chạy ra ngoài được nhé.
Lũ trẻ hăng hái làm việc, đống mối tuy
lớn nhưng chỉ có cây con và dây nhỏ bao bọc nên chẳng mấy chốc bị vặt trụi, để
lộ ra cửa hang đầu người chui lọt. Chờ che kín hai miệng hang, Y Blun mới buông
a xâu ra. Như được lệnh, a xâu chui luôn vào trong hang, sủa ầm ĩ. Bọn trẻ vỗ
tay hò reo, có đứa khoái chí còn đập tay xuống đất gần miệng hang kêu: bộp, bộp.
Hình như biết có người cổ vũ, a xâu sủa hăng hơn rồi bỗng nhiên đổi giọng, từ:
gâu, gâu, gâu… sang: g… àu, g… àu, g… àu. Y Biêng reo lên:
-A xâu cắn nhau với nhím rồi; đó, đó,
tiếng ấy là tiếng nhai đấy, trưa nay có thịt nhím ăn rồi.
Mới hơn mười ba mùa rẫy một chút,
nhưng Y Biêng cao hơn đám bạn nửa cái đầu, mắt xếch, tay dài như tay vượn, khi
cười khoe bộ răng vàng khè; khoái chí nhảy tưng tưng. Cả đám trẻ vui vẻ hò hét
to hơn.
Bỗng a xâu đổi giọng, kêu: ẳng, ẳng ẳng…
Y Hiên nói:
-Ô, con nhím cắn a xâu bị thương rồi.
-Nhím làm sao có thể cắn a xâu được,
răng nó chỉ để ăn rễ cây thôi.
Y Biêng không đồng ý, phản đối. H’Blak
khuôn mặt tròn, tóc xanh đen, cong tự nhiên như sóng lượn mặt hồ chiều mùa khô,
xỏa xuống ngang vai, nói:
-Con nhím không cắn được a xâu, nhưng
lông nó đâm vào thì đau lắm.
-Làm sao cứu a xâu đây?
Y Hiên lo lắng nói. Y Blun thoáng cau
mày, đôi mắt ánh lên tia sáng, vầng trán cao hơi dô có thêm nếp nhăn như suy
nghĩ hung lắm; trả lời:
-Nếu a xâu bị đau nó sẽ chui ra thôi,
không mắc trong hang đâu. Chắc con nhím này lớn, mới ở núi cao về có kinh nghiệm
đánh nhau đấy.
Y Blun vừa dứt lời, a xâu từ trong
hang đi lùi ra; cái đuôi ra trước, đến mông, vai, cuối cùng là đầu rồi miệng.
H’Blak kêu lên:
-Ôi nó bị nhím đánh rồi, nhiều lông cắm
vào mồm, vào vai quá.
Y Blun ôm a xâu, từ từ rút từng chiếc
lông nhím ra làm máu chảy ướt cả lông. Tuy bị đau, nhưng a xâu vẫn gầm gừ định
lao vào hang nhím lần nữa. H’Blak không biết đi đâu hái được nắm lá, bỏ vào miệng
nhai rồi nhả ra bàn tay đưa cho Y Blun, bảo:
-Xát vào các chỗ lông nhím đâm vào, nó
sẽ đỡ đau, hết chảy máu.
Y Blun làm theo rồi nói:
-Phải báo thù cho a xâu thôi.
-Đúng rồi, ta chất củi ở cửa hang,
châm lửa đốt; chắc chắn hắn sẽ bị nóng, bị khói mà chết ngạt.
-Y Biêng chỉ được cái dài người, nhưng
đầu lại nhỏ, tính như thế sao được. Hang ở sâu dưới đất, nóng sao xuống được dưới
đó.
-H’Blak nói có ý đúng đấy, hay ta đào
từ cả ba cửa hang xuống bắt sống nó luôn.
Nghe Y Hiên nói, cả đám trẻ cãi nhau
om xòm, đứa đồng ý, đứa phản đối; không đứa nào chịu đứa nào. Y Blun bảo:
-Thôi không cãi nhau nữa. Đống mối to
như thế này ta lấy gì đào, đào mấy ngày mới đến chỗ con nhím? Tao có cách này:
Y Hiên và Y San ra cửa hang đối diện, Y Biêng và Y Miết qua cửa hang bên trái,
móc hết lá ra mở đường cho nhím chạy. Mỗi đứa chuẩn bị sẵn một khúc cây, đứng
cách miệng hang một bước chân. Khi nào nhím chạy ra thì Y Hiên và Y Biêng đánh
trước, Y San và Y Miết đánh sau. Nhớ là nhằm đầu nó mà đánh, nhưng chúng mày đừng
đánh vào nhau nhé. Còn H’Blak và lũ con gái bẻ cây dài hơn sải tay, đầu cành để
chùm lá rồi luồn xuống hang; thay nhau đẩy vào, kéo ra làm con nhím sợ sẽ bỏ chạy
ra ngoài.
Lũ trẻ vỗ tay hoan hô, tán đồng kế hoạch
bắt nhím rồi tản ra đi làm. Khi tất cả đã chuẩn bị xong, Y Blun ra lệnh:
- H’Blak làm đi. Bọn con gái lại đây vỗ
tay, đập đất cho nó sợ. Còn mấy đứa bên kia im lặng, chú ý nhìn cửa hang đấy.
Trò chơi của lũ trẻ bắt đầu:
-A… hầy, a… hầy, a… hầy!
Cùng với tiếng reo là tay, chân đập
vào cửa hang, nơi H’Blak ngồi bệt xuống đất ra sức thọc cây vào hang khua khoắng.
Bỗng nhiên Y Biêng hét lên:
-Đánh!
Bịch, bịch; hai tiếng động vang lên,
tiếng Y Miết quát:
-Sao mày đánh vào cây của tao?
-Cái trước tao đánh trúng lưng nhím,
cái thứ hai vung lên định đánh bồi thì đụng cây của mày cản tao chứ.
-Nó có chết không?
H’Blak ngừng tay hỏi với sang. Y Miết
trả lời:
-Nó chạy mất tiêu rồi.
-Nó, nó, nó chạy chạy ra kìa, đánh đi,
đánh đi.
Y Hiên kêu líu cả giọng, lao lại định
đánh thì đôi nhím đã chạy khuất sau gốc cọ. A xâu giật mạnh, thoát khỏi tay chủ,
lao theo lũ nhím, miệng sủa lên inh ỏi: gâu, gâu, gâu…
-Sao Y Hiên, Y San không đánh?
Nghe H’Blak hỏi, cả hai cúi gằm mặt xuống,
khuôn mặt nhìn thật tội. Y Blun bật cười, rồi bảo:
-Hai đứa chúng mày thấy Y Biêng đánh
nhím nên chạy qua đánh hôi bỏ cửa hang bên này cho con nhím còn lại trong hang
chạy ra, thoát vào rừng phải không?
-Đúng thế, mà nó chạy hai con luôn,
con nào cũng to bự cả.
-Tao dặn trước, hai đứa một cửa, đứa
đánh trước, đứa đánh sau thế mà còn tranh phần, đánh cả vào nhau thì… giờ tính
sao?
Y San cúi đầu nhìn xuống chân, trả lời như đang ngậm quả
me trong miệng:
-Tao thấy hai đứa chúng nó đánh không được, nhím chạy đi
nên chạy lại đánh giúp. Đâu biết trong hang còn tới hai con to như thế.
-Tại Y Biêng đánh vào cây của tao, chứ không tao đánh
trúng đầu nhím rồi.
Nghe Y San phụng
phịu trả lời, cả bọn được dịp cười ngã nghiêng. Y Blun cười xong rồi nói:
-Hôm nay đánh cảnh cáo, vì nó giám bắn lông làm a xâu
chảy máu; còn chúng ta không có dao hay mác mà sức lại yếu làm sao bắt được nó.
Đúng vậy không.
Cả bọn bật cười vui vẻ. Mấy đứa con
trai tranh nhau tả lại con nhím mà mình vừa thấy: đầu nhỏ, mõm nhọn như mõm chuột;
lông xù lên, dựng đứng như chông, nửa đen nửa trắng trông đẹp lắm. Nghe chúng tả
cứ như lần đầu thấy nhím không bằng.
A xâu đuổi theo nhím, lúc đầu nghe tiếng
sủa còn rõ, sau nhỏ dần, nhỏ dần rồi im. Chắc con nhím đã chạy xa nên nó không
đuổi nữa, đang trên đường quay lại – Y Blun nghĩ vậy. Cả bọn kéo nhau ra bìa rừng
chuẩn bị ăn trưa. Lũ con gái đứa nào cũng có cái gùi nho nhỏ trên lưng. Trong
gùi đựng đồ ăn được amí(5) chuẩn bị từ sáng và quả
bầu khô đựng nước uống. Lũ con trai quen đi tay không, sáng ra đã gửi đồ ăn cho
bạn gái gùi hộ.
Trãi lá cọ xuống đất làm bàn, lấy đồ
ăn trong gùi bày lên lá, H’Blak nói:
-Hôm nay ta ăn mừng đám đàn ông giỏi,
đuổi được nhím chạy khỏi hang vào rừng.
Mấy đứa con trai nhìn nhau, hình như mặt
có đỏ lên một chút.
-Ă… ng, ẳ… ng, ẳ… ng…
Bất ngờ tiếng con vàng đau đớn kêu
lên, vọng ra từ trong rừng cọ nghe thảm thiết vô cùng. Lũ trâu bò hoảng hốt kéo
nhau chạy về buôn như bị cọp đuổi, đuôi thẳng đứng giống ngọn lau khô. Y Blum
kêu lên:
-Có con gì bắt a xâu rồi, bọn con gái ở
lại đây, lũ con trai theo tao.
Nói dứt lời, Y Blum nhắm tiếng chó
đang kêu lao đi, bốn đứa bạn trai huỳnh huỵch chạy theo. Lá lau, lách quất vào
mặt rát bỏng; giây leo thỉnh thoảng vướng vào chân làm lũ trẻ có đứa ngã uỵch
xuống đất rồi lại vội vã chồm lên, chạy về phía tiếng chó kêu như bị cắt tiết.
Chạy lại gần chỗ a xâu kêu, Y Blun không thể tin những
gì mình đang thấy: Con trăn to như bắp đùi người lớn quấn kín mít a xâu vào giữa,
chỉ còn thò một cái mõm ra ngoài. Kbao ana ju lao đến dùng sừng hất cả con trăn
và a xâu lên cao. Con trăn rơi xuống đất, há miệng đỏ lòm, to hơn hai bàn tay
xòe, cắn một cái lên sống mũi trâu. Trâu lắc mạnh đầu cho trăn văng ra, rồi lùi
lại phía sau một chút; mắt đỏ rực như muốn bật ra ngoài. Đứng nhìn một tý, nó lại lao vào, húc mạnh, hất cả
trăn và a xâu lên cao.
-Lại nắm đuôi trăn kéo mạnh ra cứu a
xâu.
Y Blun thét lên, chạy lại nắm đuôi con
trăn giật mạnh. Cả năm đứa trẻ xúm lại cùng nắm đuôi trăn kéo, nhưng không ăn
nhằm gì. Khi trăn uốn mình, quật đuôi làm cả bọn ngã lăn quay ra đất. Con trăn
ngửng cổ cao hơn mặt đất cả mét, rít lên the thé, nghe chói tai; chiếc lưỡi dài
thò ra, thụt vào như muốn nuốt cả người. Mấy đứa trẻ vừa lồm cồm bò dậy; kbao ana
ju lại lao đến dùng sừng hất bổng con trăn lên cao rồi lùi lại phía sau. Con
trăn rơi xuống đất, nhưng vẫn quấn chặt a xâu không chịu thả, cái miệng đỏ lòm,
đầy răng nhọn há to, đưa qua, đưa lại như đe dọa đối thủ.
Y Blun kêu lên:
-Tao có cách trị nó rồi.
Nói dứt lời, vơ luôn một tàu cọ mới rụng
xuống, lao một cái thật mạng vào mồm con trăn đang há ra. Con trăn đớp ngay đầu
tầu cọ đầy gai nhọn ngậm lại. Y Blun chạy đến nắm lá cọ giật mạnh. Chắc trăn bị
đau, phải há mồm nhả tàu lá cọ ra làm Y Blun ngã ngồi xuống đất, mấy đứa bạn
lao đến nắm tay kéo ra xa con trăn. Mồm trăn tóe máu, nó vội hạ đầu sát đất, từ
từ bỏ a xâu ra, trường đi. Kbao ana ju tức giận lao đến, dùng đầu húc vào mình
con trăn, đẩy đi một đoạn xa. Con trăn không quay đầu cắn trả như mọi lần mà cố
trườn lại bên gốc cây cọ, leo lên.
Thật không thể tin nổi, con trăn không có tay,
không có chân, thế mà leo lên cây cọ thẳng đứng, trơn trượt như có phép màu. Chỉ
một lát sau nó đã nằm gọn trên ngọn cây cọ; đứng dưới đất nhìn lên thấy giống
như được ai đó quấn vào ngọn cây một chiếc khăn choàng lớn dát vàng, óng ánh dưới
ánh nắng mặt trời.
A xâu rên ư ử rồi từ từ đứng dậy, dụi
đầu vào chân Y Blun. Kbao ana ju cũng ngững đầu nhìn lên ngọn cây cọ, trên sống
mũi vẫn còn dính hơn chục chiếc răng trăn cắn vào. Y Blun bước lại bên kbao ana
ju, với tay vít sừng nó xuống, vỗ vỗ lên đầu rồi nhẹ nhàng gỡ từng chiếc răng
trăn trắng hếu ra khỏi da, miệng thủ thỉ:
-Mày giỏi lắm, can đảm lắm!
Mấy đứa bạn đứng bên cạnh cũng nức nở
khen kbao ana ju can đảm. Y Biêng nói:
-Y Blun lùn, nhưng có cái đầu thông
minh lại can đảm; từ nay bọn ta cho hắn làm Tù trưởng(6)
nhé, đồng ý không.
Mấy đứa cùng giơ hai tay lên trời, gào
to: Đồng ý!
Hòa Khánh, tháng 12 năm 2020
Chú thích tiếng Êđê:
1.
Chim gầm gì:
2.
Kbao ana ju: trâu cái tên ju;
3.
A xâu: con chó;
4.
Mười hai mùa rẫy:cách tính tuổi của người Ê đê, một
mùa rẫy là một tuổi.
5.
Amí:má;
6.
Tù trưởng: là người đứng đầu hay thủ lĩnh của một bộ lạc;
câu chuyện rất hấp dẫn
Trả lờiXóa