CHỢ BẮP QUÊ TÔI - BÚT KÝ của HỒNG CHIẾN

CHỢ BẮP QUÊ TÔI

Bút ký

Ai có dịp theo đường Quốc lộ 26 từ các tỉnh phía đông lên thành phố Buôn Ma Thuột hoặc ngược lại, chắc chắn sẽ không quên dừng chân ở chợ Bắp 47, một địa danh cách thành phố Buôn Ma Thuột 47 km về phía đông để thưởng thức bắp luộc, đặc sản làm nên thương hiệu một cái chợ nổi tiếng trong cả vùng.

Cái tên “chợ Bắp 47” có từ bao giờ, cũng không ai nhớ cả; những du khách lưu thông trên Quốc lộ 26 có dịp đi qua km 47 – lộ giới cách thành phố Buôn Ma Thuột 47 km về phía đông, thuộc xã Ea Kly, huyện Krông Pắc; thường dừng lại bên gốc cây đa cổ thụ mọc bên đường nghỉ ngơi, thưởng thức vài quả bắp luộc được đun trong những chiếc nồi lớn lúc nào cũng bốc hơi nghi ngút. Người bán hàng nhẹ nhàng mở nắp, gắp ra rổ dăm quả bắp nước còn chảy tong tong, rơi xuống mặt đất tạo nên những đám khói nho nhỏ; người thưởng thức cứ vừa lột vỏ vừa xuýt xoa vì nóng. Quả bắp được lột hết vỏ để lộ ra những hạt trắng ngần, đều đặn chen nhau đứng như được một bàn tay tài hoa gắn vào từ đầu đến cuối bắp không còn một chỗ trống. Đưa lên miệng gặm vài hạt, ta thấy những hạt bắp mềm và dẻo như tự nó chạy vào trong lưỡi; vị ngọt bùi, mùi thơm của quả bắp tươi vừa chín đến lan dần trên mặt lưỡi, tỏa hương lên mũi làm người thưởng thức lâng lâng, ăn mãi không chán. Bắp luộc nơi đây cách ăn ngon nhất là cầm nguyên cả quả để gặm dăm bảy hạt một lần mới ngon, còn dùng tay bóc từng hạt ra ăn sẽ mất ngon. Ăn bắp xong, du khách thưởng thức thêm ly nước bắp luộc vừa thơm, vừa ngọt, một vị ngọt đặc trưng của bắp nếp ở vùng Ea Kly mới bẻ về luộc ngay, làm con người sảng khoái, quên đi cả một chặng đườn dài vừa phải vượt qua và sẵn sàng đi tiếp chặng đường mới. Đấy bắp ở chợ Bắp 47 là vậy!

            Những năm đầu sau giải phóng 1975, cách “chợ Bắp 47” bây giờ gần 5 km cũng có một cây đa to mọc ở phía đông Quốc lộ 21A – sau này đổi tên thành Quốc lộ 26, người dân bản địa buổi sáng thường tập trung trao đổi hàng hóa, lâu dần thành chợ và không biết từ khi nào cái tên “Chợ 52” được xướng lên để khách thập phương qua lại biết tại km 52 (theo quốc lộ 21A cách thành phố Buôn Ma Thuột 52 km về phía đông) có một cái chợ. Lâu dần do đất đai trong vùng màu mỡ, người dân tứ phương đến sinh cơ lập nghiệp và đặc biệt sự có mặt của Sư đoàn 333 về đóng quân trên địa bàn làm nhiệm vụ xây dựng kinh tế đã góp phần biến vùng đất hoang vu thành những cánh đồng trù phú; chợ 52 dần dần trở thành trung tâm giao lưu lớn của cả vùng. Năm 1985, huyện Ea Kar được thành lập, chợ 52 trở thành thị trấn của huyện mới, tốc độ đô thị hóa có bước phát triển vựơt bậc. Theo thời gian chợ 52 với những lều quán tạm bợ, hình ảnh các chị, các mẹ mặc yeng còng lưng gùi những chiếc gùi hoa quả chất cao hơn cả đầu người - đặc sản của gia đình ra chợ đứng bán không còn nữa; dần đần thay bằng những ngôi nhà kiên cố, cửa hiệu sang trọng… và chủ của nó đa phần là người các dân tộc từ nơi khác đến.

            Khoảng đầu năm 1986, gốc cây đa to mọc phía tây Quốc lộ 26 gần km 47 bỗng nhiên được nhiều người qua lại dừng chân vì xuất hiện vài bà mẹ người dân tộc bản địa ngực địu con, lưng gùi hoa quả vườn nhà như: sầu riêng, mãng cầu, chuối… ra đứng núp bóng mát cây đa bán cho du khách đi qua. Người này bán được, người kia bắt chước làm theo, thế là cái chợ manh mún bắt đầu hình thành như một sự tất yếu để kế thừa chợ 52 trước đây. Có lẽ nhờ bóng cây đa to, du khách thích dừng chân nghỉ ngơi và đặc biệt được mua đặc sản của vùng đất Tây Nguyên do chính những người dân bản địa hiền từ, chất phác, thật thà đứng bán cuốn hút nhiều người. Lúc đầu chợ chỉ bán rau quả đựng trong gùi, người mua phải mua cả gùi mới bán; sau này theo thời gian, cái “chợ” bên gốc đa ấy người ta biết bán rau quả theo chục, theo mớ, theo bó… “Chợ” họp cả ngày từ mờ sáng cho đến lúc người bán bán hết hàng hoặc khi ông mặt trời đi ngủ về tây, người bán mới thu dọn đồ về. Theo thời gian Chợ 47 ngày một đông thêm và vài năm lại đây đã có gần 40 chiếc quán mọc lên, kéo dài từ gốc đa đến ngã ba đường vào Công ty cà phê 719. Các quán ở đây được dựng tạm bợ bằng bốn cây gỗ nhỏ đứng bốn góc, phủ tấm bạt lên trên, núp dưới bóng hàng cây cây trứng cá, cây muồng… xanh tốt tạo được không gian vừa thoáng mát lại thơ mộng. Trong quán, ngoài kê bàn ghế bình thường còn có thêm những chiếc võng mắc quanh các bàn nhỏ để du khách ngã lưng thư giản và thưởng thức bắp luộc. Điều đặc biệt ở đây, tất cả các quán mở ở khu vực này đều nối liền nhau như các ki ốt của chợ lớn và chỉ bán duy nhất một món đặc sản: bắp luộc và phục vụ giải khát; có lẽ vì thế nơi đây mới thành tên gọi: “chợ Bắp 47”. Ban ngày xe đi lại nhiều nên các quán đều rất nhộn nhịp người đến thưởng thức bắp luộc, chỉ có phía tây nam gốc đa còn lại một khoảnh đất không lớn lắm, dành riêng cho các chị, các mẹ bán hoa quả, tạo nên một nét bản sắc riêng của người dân Êđê nơi đây.

            Trong các quán bán bắp luộc ở chợ Bắp 47, chỉ riêng quán có vị trí ngay bên gốc cây đa diện tích lớn nhất, bao gồm gần hết diện tích bóng mát của cây đa lúc trưa đến; cô chủ quán ngoài 30 tuổi, có khuôn mặt trái xoan, nước da như màu mật ong rừng để lâu ngày, đôi mắt sắc và nụ cười rất tươi khoe những chiếc răng trắng, đều như hạt bắp nếp niềm nở đón khách. Tranh thủ khi ăn bắp, tôi hỏi cô chủ quán:

            -Em tên gì?

            -Anh cứ gọi em là Cô bán bắp cho dễ nhớ.

            -Nhà em có gần đây không?

            -Dạ, ở trong buôn phía bên kia đường đấy.

            -Em bán ở đây lâu chưa?

            -Quán này ngày trước của mẹ em, sau mẹ già giao lại cho em. Mẹ em là người đầu tiên bán bắp luộc ở đây đấy.

            Vui chuyện cô cho biết thêm: trước đây chỉ có mình mẹ cô bán bắp luộc, nhiều người thích ăn, mỗi ngày bán hết hai nồi to thì nghỉ không bán nữa, sáng mai mới luộc và bán tiếp. Mọi người thích ăn bắp ở đây là vì bắp được trồng trên đất đỏ ba zan ở tận cùng phía đông của cao nguyên Đắk Lắk, ảnh hưởng khí hậu miền biển Khánh Hòa. Trước đây người Pháp lấy suối Ea Knốp làm ranh giới phân định hai tỉnh Đắk Lắk – Khánh Hòa mà suối Ea Knốp chỉ cách km 47, xã Ea Kly theo đường chim bay khoảng 10 km; sau năm 1975 địa giới tỉnh mới được phân định lại, nhưng khí hậu thì vẫn thế. Người ta thấy nhà em bán bắp luộc đông khách nên bắt chước ra làm chòi luộc bắp bán. Quán nọ giáp quán kia, nay đã thành hai dãy quán chạy dọc hai bên quốc lộ, vui lắm. Cô chủ quán nói với vẽ hãnh diện.

Chợ Bắp 47 hình thành và phát triển như vậy đấy, nhưng tôi vẫn băn khoăn một điều: Tây Nguyên có hai mùa rõ rệt, mùa mưa và mùa khô. Mùa mưa đương nhiên có nhiều bắp tươi để luộc bán cho du khách, nhưng còn mùa khô cả 6 tháng trời nắng chang chang như vậy lấy đâu ra bắp tươi mà luộc, bán cho du khách? Trong một lần đến làm việc với Công ty cà phê 719 đóng trên địa bàn xã Ea Kly, gần chợ Bắp 47; tôi trao đổi với ông Nguyễn Huy Bá – Phó giám đốc Công ty nỗi băn khoăn của mình về quả bắp tươi mà mùa khô vẫn có để bán ở đây. Ông cho biết: Vùng này có nhiều hồ nước, mùa khô người ta gieo bắp ở vùng đất thấp gần với hồ nước và bơm nước tưới thường xuyên; bắp có nước phát triễn tốt lắm. Tôi buột miệng thốt lên: À ra thế! Theo ước tính, để có bắp tươi phục vụ cho gần 40 quán bán quanh năm phải có hơn một trăm hộ chuyên canh bắp cung cấp và như thế đã có trên một trăm hộ thoát nghèo, vươn lên làm giàu vì có thu nhập ổn định, góp phần quan trọng làm vùng đất nơi đây thêm trù phú.

Chợ Bắp 47 giờ đây đã được rất nhiều người biết đến với đặc sản bắp luộc được bày bán quanh năm  phục vụ du khách không phải vùng nào cũng có. Người chưa biết muốn một lần thưởng thức cho biết, người thử một lần rồi lần sau có dịp đi qua nhất định sẽ dừng lại ăn cho đỡ nhớ và mua luôn vài vài chục mang về tặng anh em bạn bè những quả bắp ở chợ Bắp 47, đặc sản của một vùng đất đỏ ba zan ở tận cùng phía đông cao nguyên Đắk Lắk. Nói như thế, chợ Bắp 47 không chỉ có bắp luộc mà còn có nhiều nông sản do chính tay những người dân bản địa trồng trọt, chăm sóc, thu hoạch để trong những chiếc gùi xinh xinh chào mời du khách. Những người bán hàng hoa quả này đa số đều là những người phụ nữ cao tuổi, vui tính, niềm nở với khách hàng. Khách cứ xem thoải mái, mua cũng được mà không mua cũng không sao, trên môi những người bán hàng bao giờ cũng nở một nụ cười thân thiện. Có lẽ chính thái độ này của những người bán hàng đã làm đẹp thêm lên hình ảnh về một vùng đất, cuốn hút được nhiều du khách dừng chân nơi đây và hình thành nên một cái chợ đặc biệt… CHỢ BẮP 47.