Buổi sáng, khi mấy chú gà nhà thi nhau cùng bầy gà rừng ca khúc nhạc o ó o…
rộn rã chào đón bình minh cũng là lúc H’Wera chuẩn bị cơm nước, mang gùi vào rừng
hái thuốc. Không biết từ bao giờ, dòng họ Niê Byă biết vào rừng hái lá, hoa và đào
củ, rễ… mang về nhà trị bệnh cho mọi người trong vùng. Có lần ngồi bên bếp lửa,
H’Wera hỏi ngoại, ngoại cười cười bảo:
- Ừ, hồi nhỏ như con ngoại cũng từng hỏi bà ngoại của ngoại như vậy, bà ngoại
bảo trước đây cũng từng hỏi bà ngoại như vậy rồi, nhưng… mọi người chỉ nói có vậy
thôi.
- A, con hiểu rồi, như vậy nghề hái thuốc của nhà mình có từ lâu, lâu lắm rồi
nên không ai còn nhớ chứ gì!
Ngoại khẽ cốc yêu lên đầu rồi nói:
- Bé này được!
Rồi ngoại kể: Bà cố ngoại sinh được sáu người con, vừa đủ ba trai ba gái; các
con trai lớn lên được các cô gái xinh đẹp của những gia đình giàu có trong vùng
đến bắt về làm chồng; ở lại nhà chỉ còn ba chị em gái bắt chồng về sống chung với
ngoại. Mí H’Sa sinh ra sau cùng nên được cưng chiều hơn và cũng là người duy nhất
phải gánh trọng trách nối nghiệp dòng họ làm nghề hái thuốc giúp người. H’Sa là
con đầu của mí H’Sa trong gia đình ba chị em, nhưng được ngoại cưng chiều nhất,
chọn làm người thừa kế nghề thuốc gia truyền; vì thế từ khi còn nhỏ xíu ngoại đã
cho theo đi hái thuốc qua các đỉnh núi cao chót vót hay các vách đá dựng đứng
trên dãy Chư Yang Sin. Có chuyến sáng đi, tối về, có chuyến phải ngủ qua đêm trên
núi cao để chờ bình minh lên mới hái được; vì thế ngủ đêm trên núi cao trở thành
chuyện bình thường của những lần đi hái thuốc. Tìm lá thuốc cũng vất vả lắm, có
những loại lá chỉ hái dùng làm thuốc khi mặt trời chưa mọc, có loài hoa phải hái
khi có sương đọng trên cánh, lại có loại cây chỉ mọc trên vách đá cao dựng đứng
phải hái vào giữa trưa… mỗi loại hoa, lá, cỏ, cây có một khoảng thời gian nhất định
trong ngày mới hái làm thuốc được. Nhưng không phải bệnh gì gia đình H’Sa cũng
chữa được; ngoài một số bệnh ngoài da, hay rắn độc cắn, thì chữa bệnh muộn con
là công hiệu nhất. Cả vùng rộng lớn phía đông bắc núi Chư Yang Sin, rất nhiều
buôn, nhưng mọi người chỉ đến nhờ gia đình H’Sa lấy thuốc; khi khỏi bệnh tùy lòng
hảo tâm, người ta mang: rượu, gạo, gà, heo… đến trả công chứ gia đình không lấy
tiền bao giờ; chữa bệnh làm phúc thôi mà.
Có lẽ cũng vì thế người trong buôn kính trọng gọi ông ngoại là già làng, người
cai quản sắp xếp mọi công việc từ thờ cúng thần linh đến bắt chồng hay xử các
cuộc tranh chấp, khiếu kiện… trong cái buôn hơn trăm nóc nhà dài, gần năm trăm
hộ, hơn hai ngàn nhân khẩu. Mọi việc già làng quyết, mọi người phải tuân theo,
không bàn cãi! Năm H’Sa tròn mười bốn tuổi, gia đình tổ chức một lễ cúng lớn để
trao trọng trách người thừa kế dòng họ. Sau lễ đâm trâu cúng tế Yang (1) và các
vị thần linh cùng dòng họ Niê Byă đang ở trên trời; bà ngoại dẫn H’Sa ra bến nước
của buôn làm lễ cúng, thề độc: trọn đời im lặng, không cho ai biết ngoài người được
chọn thừa kế sau này là con gái biết về các loại cây làm thuốc, và xin thần
linh được hái sản vật của đại ngàn về làm phúc. Kể từ hôm ấy, H’Sa được một mình
vào rừng, không phải theo ngoại nữa. Thấm thoắt đã gần qua một mùa rẫy, công việc
lang thang trong rừng lâu ngày, nhiều lúc cũng cảm thấy cô đơn, nhưng dần dần
thành quen và niềm vui, hạnh phúc chính là giúp người ốm bớt nỗi đau, có sức khỏe
để làm việc; các cặp vợ chồng hạnh phúc, con cháu đầy nhà.
Mặt trời lên ngang vai, cũng là lúc H’Sa vượt qua hai ngọn núi cao đến gần
vách đá dựng đứng bên vực sâu. Dưới lòng vực xếp toàn những khối đá lớn chồng
chất lên nhau như đàn trâu rừng đang ngủ, phủ đầy rêu xanh. Trên các vách đá
hai bên vực thỉnh thoảng có một bụi cây thân màu tím, lá vàng như nghệ mọc lên
từ các hốc đá; đấy chính là cây làm thuốc quý, nhưng phải hái vào đúng trưa,
khi ông mặt trời đứng trên đỉnh đầu không nhìn thấy hai bàn chân xếp sát nhau;
khi ấy cây và lá cùng chuyển qua màu hồng, phải hái ngay. H’Sa dừng lại bên một
hòn đá lớn, đặt gùi xuống, lấy trái bầu khô đựng nước định uống thì…
- Be… be… be!
Tiếng con sơn dương từ bên bờ vực vọng lại nghe như có điều gì hãi hùng, đau
đớn lắm xảy ra với nó. H’Sa vội vàng khoác gùi lên lưng, cầm cây xà gạc, chạy lại
phía bờ vực. Băng qua một mỏm đá, H’Sa đứng khựng lại khi nhìn thấy bầy sơn dương
hơn chục con to lớn đứng trên các hòn đá to đang quay đầu nhìn chăm chú đám cỏ
gianh rộng như chiếc chiếu xen giữa các tảng đá lớn, nơi con sơn dương cái đen
bóng, đứng như bị cột chân, thỉnh thoảng lại kêu lên những tiếng tuyệt vọng. Thường
ngày, sơn dương thoáng trông thấy bóng người từ xa đã chạy biến vào rừng, còn hôm
nay chúng làm ra vẻ không thấy người đang đến, lạ thật. Tò mò, H’Sa bước nhanh
lại gần con sơn dương cái, biết nó là con cái vì nó không có sừng; loài sơn dương
chỉ có con đực mới có sừng. Thấy H’Sa lại sát bên cạnh, con sơn dương vẫn không
bỏ chạy, đứng như hóa đá, mắt vẫn chăm chú nhìn vào đám cỏ gianh.
- Ối, Yang ơi!
H’Sa buột mồm kêu lên khi thấy một con trăn, thân to như bắp đùi người lớn,
cuộn tròn như một sợi dây thừng khổng lồ quấn chặt một chú sơn dương, chỉ còn
thò ra một cái đầu. Con trăn uốn mình, các lớp vảy đen pha vàng óng ánh dưới nắng,
cũng chuyển động theo. Vứt vội chiếc gùi khỏi vai, H’Sa lao lại bên con trăn, tóm
lấy cái đuôi lôi ra; con trăn uốn mình quay tròn, bật đuôi đập vào ngực H’Sa đau
điếng, ngã lăn ra đất. Không bỏ cuộc, H’Sa bật dậy lại lao đến dùng hai tay nắm
lấy mẩu đuôi con trăn, giật mạnh, cố lôi cho thẳng ra. Con trăn oằn mình quay
tròn như quân cù quay chậm, vặn chéo tay, buộc H’Sa phải buông tay ra và… vút,
ngọn đuôi của nó lại đập trúng vào người làm H’Sa ngã vật xuống đám cỏ.
Nhớ lời ngoại kể chuyện: Người đi rừng không may bị trăn bắt phải bình tĩnh
xử lý. Trăn là loại không có nọc độc như rắn, chúng cậy khỏe, núp ở bên đường
chỉ chờ người hay thú đi ngang qua, lao ra cắn vào chân, bộ răng trăn như lưỡi cưa, cong vuốt về phía sau có tác
dụng giữ chặt con mồi, không tuột ra được khi đã cắn đúng bất kỳ con gì. Cái thân
dài và mềm như một sợi dây chão sẽ nhanh chóng cuộn lại, quấn lấy con mồi như
ta quấn quân cù rồi siết dần cho ngạt thở mà chết, khi đó trăn mới há miệng, nhả
chân, ngoạm vào đầu nuốt dần từ đầu xuôi ra chân. Người bị trăn cắn vào chân,
phải đứng im giơ tay ngang ra song song với mặt đất, để mặc cho trăn quấn; nhưng
nhanh mắt, khi nhìn thấy đuôi trăn, tóm ngay lấy, bẻ thật mạnh, trăn gãy đuôi tức
khắc mất hết sức lực, phải há miệng, nhả mồi, bỏ chạy ngay.
H’Sa bật dậy, lao lại bên con trăn bây giờ đã cuộn thành hình như cái hoa
chuối khổng lồ, nhiều màu sắc, đầu con sơn dương thò ra hình thành cái cuống của
bông hoa chuối; chộp lấy mẩu đuôi con trăn to như cổ tay, dùng hết sức bẻ gập lại.
Con trăn oằn mình, giật lên như bị đánh, vội duỗi thẳng người buông con sơn dương
ra, trườn luôn vào hang đá, biến mất.
Con sơn dương tội nghiệp chắc phải nặng gần ba chục ký ngã lăn ra đất, đầu
cố vùng dậy, hai chân sau đạp đạp lên cỏ gianh mãi vẫn không đứng lên được, máu
ở chân bên phải chảy đỏ cả đám cỏ. H’Sa lấy lá mang theo trong người, nhai nát,
đắp vào vết trăn cắn. Con sơn dương vẫn đưa chân đạp, như cố gượng dậy để chạy
trốn. Vỗ vỗ vào lưng, con sơn dương, H’Sa bảo:
- Ngoan nào, ngoan nào để chị giúp cho!
Lạ thay, con sơn dương nằm im không giãy giụa nữa, để mặc H’Sa xoa thuốc lên
các vết răng trăn cắn. Một lúc sau máu thôi chảy, H’Sa vỗ vào đầu nó và bảo:
- Đứng dậy nào!
Vừa nói, H’Sa vừa đẩy vào lưng con sơn dương, hình như nó hiểu ý: quỳ hai
chân trước xuống, hai chân sau co lại, lật úp thân lại rồi run rẩy đứng lên; nó
cố lần thứ nhất… ngã; cố lần thứ hai… lại ngã; lần thứ ba thì… nó đứng lên được
bằng bốn cái chân của mình; lúc đầu còn xiêu vẹo, sau một lúc… đứng thẳng được
và khẽ húc cái đầu vào váy của H’Sa như con cún con. Vỗ vỗ vào đầu nó, rồi bảo:
- Thôi về với amí của mày đi, theo đàn kiếm ăn nhưng phải cẩn thận đừng để
trăn tóm lần nữa nhé!
- Be, be, b…e!
Tiếng kêu như nghẹn ngào không muốn rời xa người làm H’Sa cảm động cúi xuống
ôm lấy cổ sơn dương, thủ thỉ:
- Chị hiểu rồi, đi đi nào, ngoan lắm!
- Be be b…e!
Con sơn dương mẹ đứng như hóa đá phía sau, chứng kiến cuộc chiến đấu không
khoan nhượng của con người với trăn để giải thoát cho con nó, đến bây giờ mới bật
lên tiếng kêu thảnh thốt, làm H’Sa giật mình quay lại.
- A, amí của mày đang chờ này, đi đi thôi. Còn trách chị sao không xử con
trăn hả? Con trăn sai rồi, chị cảnh cáo nó thế là được, phải để nó sống với chứ.
Thôi đi đi.
H’Sa nói xong vỗ nhẹ vào mông con sơn dương. Sơn dương con tung chân chạy lại
bên hòn đá amí nó đang đứng, rồi quay đầu lại kêu lên một tiếng lớn:
- B…e!
- B…e!
Bất ngờ, một dàn đồng ca cùng ngân lên với tiếng b…e, vọng vào vách đá ngân
dài vút lên tận trời xanh. H’Sa giật mình nhìn lên các hòn đá lớn xung quanh thấy
bầy sơn dương đông đúc đứng đó từ bao giờ đang chăm chú nhìn mình. Con sơn dương
đầu đàn, to nhất, đứng trên hòn đá lớn nhất bỗng tung hai chân trước lên trời
khua khua, kêu lên một tiếng: b…e, như cảm ơn rồi tung mình như bay vào rừng
xanh, cả đàn nối đuôi nhau rời khỏi các mỏm đá.
Nghe đâu, từ sau lần gặp gỡ bất ngờ ấy, mỗi khi H’Sa lên rừng hái thuốc lại
thấy bầy sơn dương quây quần xung quanh, đi theo và… không lâu sau, xuất hiện vị
cứu tinh, giúp những cặp vợ chồng muộn con có người nối dõi như ý; người ấy không
phải Yang, nhưng mọi người trong vùng xem là hiện thân của Yang vì khi được người
ấy hái cho một nắm lá rừng về ăn thì sau chín tháng mười ngày nhà sẽ có thêm em
bé. Người con gái giỏi như Yang ấy chính là H’Sa, người hái thuốc nam ở núi Chư
Yang Sin thuộc dòng họ Niê Byă.
Mùa đông năm Giáp Ngọ - 2015
Chú thích:
(1) Amí tiếng Êđê gọi mẹ.
(2) Yang tiếng Êđê gọi trời.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
NHẬN XÉT MỚI