GIỚI THIỆU CHƯ YANG SIN SỐ 289 - tác giả LINH NGA NIÊ KĐĂM

NHỮNG NGHỆ SỸ CỦA BUÔN LÀNG

           

Tối 1.9.2016, Sở VHTT&DL Đắk Lắk tổ chức đêm nghệ thuật “Những đứa con của đại ngàn” tôn vinh, trao bằng công nhận “Nghệ nhân dân gian” cho các nghệ nhân xuất sắc của buôn làng; và trao bằng NSND cho Trưởng đoàn ca múa dân tộc Đắk Lắk Y San Aleo, NSƯT cho ca sỹ Y Zoel Knul, vì sự cống hiến cho nghệ thuật diễn xướng các dân tộc tỉnh Đắk Lắk.

NSND Y San Aleo

Năm 1975, có một người con trai Êđê của buôn Niêng (xã Ea Nuôl, thành phố Buôn Ma thuột) rời bỏ rẫy nương và những đàn bò, rụt rè đặt những bước chân đầu tiên trên con đường đến với nghệ thuật. Đôi chân trần vốn chỉ quen dầm trong bụi đất đỏ bazan, với những con đường rừng và dòng suối bỗng phải tập làm quen với đôi giày múa, chiếc gióng tập, nhất là với những động tác bẻ chân, uốn tay cơ bản của múa Balet, múa dân gian, đòi hỏi cơ thể không chỉ có sự mềm dẻo, linh hoạt, mà còn cả một tâm hồn nhạy cảm với âm nhạc.

May thay, như mọi gái trai Tây Nguyên khác, Y San Aleo lớn lên cùng những lễ hội triền miên theo nông lịch và theo vòng đời của đời sống buôn làng. Nhịp ching Char dồn dập náo nức bay khắp đại ngàn, những tiếng sáo đing buôt, đing năm nỉ non trên rẫy, trong nhà dài, câu hát k’ưt mênh mang, điệu eirei rộn ràng... đã thấm đẫm trong tâm hồn những đứa con sinh ra giữa núi rừng, hun đúc cho anh không chỉ năng khiếu nghệ thuật bẩm sinh, mà còn cả lòng yêu đến say mê những làn điệu dân ca, dân nhạc của chính mình.

Sau một lớp bồi dưỡng ngắn hạn của đoàn, do một số diễn viên múa từ ngoài Bắc chuyển vào hướng dẫn, Y San Aleo nhanh chóng hoá thân vào những giai điệu, những động tác múa đã được chắt lọc từ cuộc sống đời thường nơi buôn rẫy, để trở thành một diễn viên múa chính của Đoàn ca múa tỉnh Đắk Lắk. Cùng các bạn đồng nghiệp một thời như Y Dôch, H’Djoan, H’Boan, Quỳnh Như, Mỹ Lệ, Mạnh Trí... miệt mài trên những chặng đường đem ánh sáng văn hoá nghệ thuật tới mọi buôn làng trong tỉnh, đến mọi miền đất nước đã thống nhất, hay cả nước bạn Cămpuchia để thay cho lời chào đoàn kết anh em. Thế hệ diễn viên trẻ đầu tiên của Đoàn Đắk Lắk sau ngày giải phóng miền Nam, đã cùng nhau đem về nhiều giải thưởng cho các chương trình biểu diễn của Đoàn.

Y San Aleo vắt kiệt những giọt mồ hôi mặn chát của mình tưới trên sàn tập, để thăng hoa dưới ánh đèn sân khấu theo mỗi nhịp nhạc, cho dù là trong vai múa tập thể Cư ka dăm dra (của Siu Lai & Ama Nô), Chim Grăng (của Kpă Púi), Ring rieo, Múa rìu, Mnông Bro (của Long Ta – Quang Dũng) hay múa đôi  Tình ca bên suối (của Kpă Púi)... cho đến tột đỉnh vinh quang của anh là tác phẩm múa đơn Kong koh (của Long Ta –Quang Dũng), đoạt huy chương vàng tại hội diễn ca múa nhạc chuyên nghiệp toàn quốc 1982 ở thành phố Hồ Chí Minh. Kết quả này không đơn thuần là tài năng của đạo diễn NSƯT Long Ta – âm nhạc Quang Dũng, mà còn là khả năng biểu diễn xuất thần của Y San. Tiết mục đã được Hội Nghệ sỹ Múa Việt Nam xếp hạng là một trong những tiết mục múa solo “kinh điển”  trong kho tàng nghệ thuật múa chuyên nghiệp.

Không tự bằng lòng với mình, Y San còn mày mò tự học âm nhạc để không chỉ thoát khỏi sự “mù nhạc” mà còn diễn tấu thành thạo cây đàn acoocdeon - tiền đề cho sau này “tung tẩy” với cây sáo vỗ, một nhạc cụ sáng tạo của NSƯT Vũ Lân, để đem về cho Đoàn một Huy chương bạc (sau này trong chương trình biểu diễn của Trường Cao đẳng VHNT Quân đội, cũng với cây sáo vỗ, Y San đã giành được Huy chương vàng). Với một tâm hồn nhạy cảm ươm trong nhịp điệu của ching chêng, những âm thanh huyền ảo của đại ngàn, cây sáo vỗ trong tay Y San Aleo đã từng làm rung động trái tim & sự khâm phục của bạn yêu nhạc trong cả nước và quốc tế. Những chuyến lưu diễn Thái Lan, Nhật Bản, Pháp, Thuỵ Điển... độc tấu sáo vỗ của Y San luôn là một trong những tiết mục chủ chốt trong chương trình biểu diễn của Đoàn ca múa dân tộc tỉnh Đắk Lắk.

Nếu có ai biết Y San ALeo đã từng một lần từ ngưỡng cửa Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh (sau khi đã thi đậu) quay trở lại Đắk Lắk, vì không vượt nổi những khó khăn đời thường của cuộc sống gia đình, mới hiểu hết sự nỗ lực của anh khi bứt ra khỏi mọi ràng buộc, để rồi tốt nghiệp điểm giỏi ở khoa Cao đẳng Biên đạo múa của Trường Đại học VHNT quân đội. Tiết mục kịch múa “Nhân sinh” (kịch bản & âm nhạc An Thuyên) mà tập thể lớp biên đạo, trong đó có Y San là đồng tác giả, đã được Hội Nghệ sỹ Múa VN trao giải A năm 2005.

Được trang bị kiến thức chính quy, Y San Aleo lại nhanh chóng gặt hái những thành công mới, tiết mục múa Khiang bar dựa trên chất liệu múa dân gian Mnông của anh, đã giành được Huy chương bạc trong Hội diễn ca múa nhạc chuyên nghiệp tháng 11.2005 tại thành phố Hồ Chí Minh. Các chương trình nghệ thuật của Đoàn do anh chỉ đạo, đều nhận được nhiều huy chương Vàng, Bạc trong các Liên hoan nghệ thuật ca múa nhạc chuyên nghiệp toàn quốc.

Ghi nhận những đóng góp suốt 40 năm qua cho nghệ thuật các dân tộc Tây Nguyên của người nghệ sỹ Êđê, năm 2007, Nhà nước đã trao tặng Y San Aleo danh hiệu cao quý “Nghệ sỹ ưu tú”, năm 2016, Nhà nước tiếp tục trao danh hiệu Nghệ sỹ nhân dân.

Với vốn sống dồi dào về nghệ thuật diễn xướng của vùng cao nguyên đất đỏ, một tình yêu quê hương nồng nàn đến “cực đoan”, NSƯT Y San Aleo, người trưởng đoàn của Đoàn ca múa dân tộc Đắk Lắk, bất chấp hoàn cảnh khó khăn đến đớn đau của gia đình riêng, vẫn nỗ lực cống hiến hết mình và chắc chắn sẽ còn có nhiều thành công trên con đường nghệ thuật dân tộc.

NSƯT Y Zoel Knul                                                                

Với một giọng hát đầy nội lực như những đứa con Tây Nguyên sinh ra và lớn lên trong âm hưởng tuyệt đẹp của ching chêng và nhạc điệu hồn nhiên trong trẻo của  rừng suối, Y Zoel Knul đã từng thi đỗ và là học sinh khoa thanh nhạc của trường Trung cấp VHNT tỉnh. Do hoàn cảnh gia đình trớ trêu, Zoel sớm phải rời ghế nhà trường quăng mình vào cuộc sống. Đắm chìm trong những cơn say mong giải tỏa được nỗi buồn và tình yêu nghề gặm nhấm tâm hồn, không tấm bằng nghề nghiệp trong tay, Zoel lang thang hết đơn vị nghệ thuật ở huyện này đến huyện khác, ở tỉnh Đắk Lắk đến Đăk Nông. Cho mãi đến ngày Đoàn Ca múa dân tộc Đam San mở rộng vòng tay đón nhận cả hai vợ chồng (H’Loen - vợ anh cũng là một ca sỹ). Ổn định được cuộc sống gia đình, Zoel như cánh chim Gur Tuk của đại ngàn, thỏa sức vẫy vùng cất tiếng hót vang bầu trời âm nhạc cao nguyên. Anh và các bạn nghề ở đoàn Đam San mang lại nhiều HCV, HCB và cả hàng ngàn những tràng vỗ tay cho giọng ca đầy sức sống của đại ngàn.

Cho đến một ngày hình như Yang hé mắt nhìn xuống trần gian, nhận thấy sự bất hợp lý, rằng vợ chồng ca sỹ Y Zoel Knul phải trở về hát trên chính quê hương mình. Sở VHTT Đắk Lắk đã vượt mọi thủ tục, tạo mọi điều kiện để vợ chồng Y Zoel trở lại môi trường nghệ thuật tỉnh nhà. An cư thì lạc nghiệp, Y Zoel lăn mình vào ca hát. Anh không chỉ là giọng ca chính của đoàn, mà còn tự mày mò học máy tính, để trở thành một trong những tác giả phối khí nhuần nhuyễn cho đội ca mà anh phụ trách. Dường như âm nhạc chất đầy một ngày chưa vơi được năng lượng tràn đầy của Zoel.

Cuộc sống của người nghệ sỹ không thoát khỏi tấm lưới chụp xuống, thít chặt của cơ chế thị trường. Vợ chồng Zoel chấp nhận mọi hình thức ca hát để nuôi sống gia đình nhỏ và theo đuổi con đường âm nhạc chuyên nghiệp. Anh không từ chối bất cứ cuộc biểu diễn nào, ở bất kỳ nơi đâu. Miễn là được hát. Mọi nẻo đường đất nước từ Nam ra Bắc, mọi buôn làng với những đường đất đỏ còn gập ghềnh. Kể cả vượt biển khơi xanh ra quần đảo Trường Sa hát với những người chiến sỹ giữ nước, hay cùng đồng nghiệp thắt chặt tình đoàn kết với bạn Lào, Campuchia bằng chính nghệ thuật của quê hương mình.

Sở hữu chất giọng nam cao sáng khỏe và đầy truyền cảm, các HCV, HCB cho tiết mục đơn ca, tình cảm yêu mến của khán giả những khi  anh cất tiếng hát, là con đường dẫn Y Zoel Knul tới danh hiệu NSƯT mà anh rất xứng đáng được trao nhận.

Hy vọng rồi Đắk Lắk sẽ có nhiều những nghệ sỹ tài năng, giàu nghị lực và tâm huyết với nghề như thế tiếp tục được Nhà nước trao tặng những danh hiệu cao quý.