Tác phẩm tham dự Cuộc vận động viết bút ký chủ đề
“Công an Đắk Lắk bản lĩnh, nhân văn, vì nhân dân phục vụ”
Từ chuyện của người 2 lần cứu phạm nhân thoát chết…
Một buổi sáng đầu tháng 4 năm 2015, Trung úy Võ Thị Hiếu,
cán bộ quản giáo thuộc Phân trại quản lý phạm nhân, Trại tạm giam Công an tỉnh
Đắk Lắk đang cùng đồng đội kiểm tra các buồng giam theo kế hoạch thì có lệnh của
Giám thị về việc tiếp nhận phạm nhân mới. Người được “nhập kho” lần này là một
phạm nhân nữ
tên là Nguyễn Thị Thu Thủy. Thủy là một cô gái còn khá trẻ. Khác với đa số những
phạm nhân nữ trước đây, khi nhập trại, cô nào cũng “nhũn như con chi chi”, Thủy chẳng những
không tỏ ra sợ sệt, mà thái độ còn lầm lỳ, tỏ vẻ bất cần đời. Hiếu và đồng đội phải
rất khó khăn khi hướng dẫn Thủy làm các thủ tục cần thiết theo quy định, và khi
cánh cửa buồng giam vừa khép lại, tiếng la hét, đập phá của Thủy ở bên trong bắt
đầu náo động dãy buồng giam. Tìm hiểu nhanh hồ sơ, được biết Thủy mới 19 tuổi,
phạm tội cưỡng đoạt tài sản. Lại là những mô típ cũ, quen thuộc, những
cô gái mới lớn, học đòi ăn chơi lêu lổng, bỏ nhà “đi bụi”, hết tiền, phạm tội, vào
tù. Trong một lần đưa “bạn trai” vào nhà nghỉ, Thủy đã dọa nạt lấy hết tài sản
của khách bán lấy tiền tiêu xài. Sự việc bị phát giác, Thủy bị xử 4 năm tù
giam. Những ngày đầu vào trại của Thủy là những ngày vất vả của các quản giáo.
Thủy tỏ vẻ chán nản, tuyệt vọng, bất hợp tác, luôn tìm cách quậy phá, yêu sách đủ điều, Thủy dọa
nếu không làm theo ý, cô ta sẽ tự tử. Với kinh nghiệm của mình, Hiếu biết
không sớm thì muộn, cô ta sẽ thực hiện ý đồ. Chính vì vậy, ngoài nhiệm vụ hàng
ngày như các phạm nhân khác, Hiếu luôn dành sự quan tâm đặc biệt đối với
Thủy. Từng ánh mắt, hành động, cử chỉ nhỏ nhất của cô, đều được Hiếu ghi nhận.
Sau này, khi kể lại câu chuyện, Hiếu cũng không hiểu vì sao buổi trưa
hôm đó mình lại có cảm giác bồn chồn, bất ổn không yên. Hiếu nhớ lại, cuối buổi
sáng nay hình như Thủy có những biểu hiện rất lạ. Khi gặp quản giáo, cô ta không còn
la hét như mọi khi, thay vào đó là cái nhìn bất động. Sau bao lần dọa tự tử, có
thể là trưa nay không? Suy nghĩ mãi về cái nhìn của Thủy, Hiếu quyết định
bỏ thời gian nghỉ trưa để đến đơn vị sớm hơn so với quy định. Và khi cả dãy phòng giam
đang yên ắng giấc trưa, cửa phòng giam của Thủy bật mở thì một cảnh
tượng hãi hùng đập vào mắt Hiếu, Thủy đang treo lủng lẳng trên cửa sổ với chiếc
dây cột màn, chân tay khua khoắng, cổ họng tắc nghẹn. Hiếu chỉ kịp cắt
dây, thân hình mềm oặt của Thủy đổ xuống vai Hiếu. Nước mắt của hai người phụ nữ cứ
thế tuôn trào. Hiếu cảm nhận rõ vòng tay của Thủy quàng qua mình siết chặt.
Sau này, khi Thủy đã trở thành một phạm nhân tích cực, khi đã trở thành “người
bạn” với đúng nghĩa của nó, Hiếu mới biết rằng, Thủy đã có ý định tự tử rất
lâu rồi nhưng chưa có cơ hội; ý định quyên sinh cũng chỉ là suy nghĩ bồng
bột của Thủy trong lúc tuyệt vọng. Và sau khi được Hiếu cứu sống, thì những giọt nước mắt
rất thật của người nữ quản giáo chính là động lực giúp Thủy tỉnh ngộ, thay đổi,
giúp cô nhận ra sự nông nổi của mình và giá trị của sự sống. Chuyện
gì sẽ xảy ra khi một cán bộ quản giáo vẫn hoàn thành đúng nhiệm vụ của mình, vẫn giao ca
và đến đơn vị đúng giờ theo quy định? Chuyện gì sẽ xảy ra khi ta
vẫn để những áy náy, “lợn cợn” trong lòng và tiếc một giấc ngủ trưa?
Cũng là
những “lợn cợn” ấy, mà cũng có thể là linh cảm của người phụ nữ, đã giúp Hiếu
tiếp tục dành lại sự sống, dành lại cuộc đời cho một phạm nhân khác trong lúc tuyệt vọng nhất. Lần
này là một phụ nữ tên Huê với cái án ma túy 20 năm. Người phụ nữ mang trong mình
hoàn cảnh rất đặc biệt. Cả hai vợ chồng đều “dính” án ma túy, như hầu hết những
tội phạm ma túy khác, xác định đã vào tù là vào con đường chết, nên người chồng đã không
vượt qua được nỗi sợ hãi phải đối mặt với một cái án tử hình, anh ta đã treo cổ tự tử
trước khi được đưa ra xét xử. Còn lại bà Huê với một gia đình tan nát, sự bỏ rơi của xã hội,
sự tuyệt vọng đến
cùng cực, cảnh tượng bị giam hãm trong bốn bức tường lạnh ngắt kéo dài 20 năm đằng
đẵng đã làm bà suy sụp. Chỉ có cái chết mới đem lại sự giải thoát đang hàng
ngày, hàng giờ đè nặng lên trái tim! Còn quản giáo Hiếu, với nghiệp vụ của mình,
không khó để nhận ra vấn đề của phạm nhân mình đang quản lý. Chính vì vậy,
ngoài việc hàng ngày thực hiện nghiêm túc những quy định của Trại đối với buồng
giam và từng phạm nhân, Hiếu luôn canh cánh một nỗi lo trong lòng, có chỗ
nào mình còn sơ hở, có điều kiện nào để bà Hằng còn có thể còn lợi dụng được để
trốn trại, để vi phạm, để quyên sinh? Và vào một buổi tối trằn trọc ở nhà, Hiếu đã bật
dậy, thôi chết, trong buồng giam của người phụ nữ mang án ma túy còn
một bể nước vệ sinh, đủ sâu để cho một con người trầm mình nhẹ nhàng mà không bị
phát hiện. Hiếu tức tốc lên chạy lên đơn vị, cô báo cáo đề nghị Giám thị cho
hút hết nước tại bể nước vệ sinh trong buồng giam của bà Hằng trước sự ngạc
nhiên của tất cả mọi người. Sau này, chỉ đến khi có lệnh chuyển trại, gặp nữ
phạm nhân của mình đề chia tay, Hiếu mới giật mình biết rằng bà Hằng đã ấp ủ âm
mưu tự tử trong bồn nước vệ sinh từ lâu, nhưng chưa có cơ hội. Bà Hằng cũng khóc
với cô rằng bà sẽ không bao giờ quên ơn cô khi thi hành xong án phạt tù.
…Đến “người bạn” của những tử tù
Trong
suốt 13 năm làm cán bộ quản giáo, Đại úy Lưu Văn Dũng – cán bộ Đội quản giáo can phạm, Trại
trạm giam Công an tỉnh Đắk Lắk không thể nhớ hết có bao nhiêu phạm
nhân mang án tử hình đã “qua tay” mình. Chàng trai quê Nghệ An ngồi trước mặt tôi, với
nước da rắn rỏi, khuôn mặt cương nghị, nói năng có phần bộc trực, nhưng ai biết
phía sâu bên trong, anh là một con người sống rất nội tâm và tình cảm.
- Khó
khăn nhất của em khi quản lý tử tù là gì? Tôi hỏi.
- (Cười).
Thế này nhé! Anh thử đặt mình trong hoàn cảnh của một tử tù thì sẽ thấy ngay những khó
khăn vất vả của tụi em!
Tử tù - những người vi phạm pháp luật, bị tòa
án kết án tử hình và đang bị giam giữ trong trại giam chờ ngày thi hành án. Một định nghĩa
rất đơn giản và dễ hiểu qua cách giải thích của Dũng, nhưng qua những việc làm hàng ngày
của anh và
đồng đội, tôi nhận ra công việc của các anh phức tạp và gian nan đến mức nào. Tử tù thường là những tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, là
đối tượng phức tạp, có nhiều tiền án, tiền sự, nhiều
đối tượng đã nhiễm HIV. Với bản tính hung hãn, mưu mô, xảo quyệt và với
tâm lý của những người không còn gì để mất, tử tù có thể làm mọi thứ! Có những
quy định hết sức đặc biệt để quản lý tử tù trước khi thi hành án. Chẳng hạn, mọi
sinh hoạt của người bị kết án tử hình đều được thực hiện trong buồng giam. Trường hợp người bị kết án tử hình có biểu hiện
tự sát, chống phá, trốn khỏi nơi giam hoặc có hành vi
nguy hiểm khác thì có thể bị cùm một chân 24/24 giờ; mỗi tuần chỉ được đổi chân
cùm một lần; mỗi ngày được mở cùm 1 lần không quá mười lăm phút để
làm vệ sinh cá nhân; và khi mở cùm, nhất thiết phải có chiến sĩ
vũ trang bảo vệ… Thời gian chờ ngày thi hành án là khoảng thời
gian khủng khiếp nhất của tử tù. Anh ta biết rằng mình sẽ chết, nhưng cái chết đến lúc nào
thì ngay cả đối với cán bộ quản giáo cũng là bí mật. Nằm trong 4 bước tường lạnh
giá, chờ đợi từng ngày, từng giờ, không còn khái niệm về không gian và
thời gian, anh chỉ biết rằng một ngày trôi qua là một ngày anh còn được sống. Rất
có thể đêm nay, nửa đêm, hoặc gần sáng, anh đang chìm trong giấc ngủ, những tiếng
gót giày rầm rập vội vã, tiếng lách cách lạnh lùng của cánh cửa buồng giam, của
còng số 8 vang lên làm anh hốt hoảng, và đó chính là ngày cuối cùng được sống của
anh. Có những tử tù chỉ sau vài tháng xét xử là bản án sẽ được thi hành, nhưng
có người kéo dài đến 2 năm! Thử tưởng tượng 2 năm ròng rã sống trong cảm giác
chờ đợi, lo sợ không biết khi nào sẽ đến lượt mình, 2 năm ròng không một đêm
nào được yên giấc ngủ, 2 năm ròng của sự hành hạ về thể xác, tâm hồn đến cùng cực. Sự
hành xác của tử tù là lớn đến mức nào. Bởi thế, có những tử tù sau khi viết đơn xin
giảm án không thành, họ đã viết đơn xin được chết sớm, vì không chịu đựng
nổi!
Để quản lý những “người đặc biệt” ấy, đòi hỏi ngoài việc
chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật về giam giữ, người cán bộ quản giáo
còn phải có chuyên môn nghiệp vụ tốt, một tư thế, tác phong chuẩn mực và một sự chịu đựng
phi thường.
Đại úy Dũng cũng không nhớ hết những lời chửi bới, rủa sả nặng nề của tử tù đối
với mình mỗi lần vào thay cùm cho họ, anh cũng đã từng nhiều lần bị đối tượng
nhổ vào mặt, bôi chất bẩn lên người và làm đủ những chiêu trò mà một tử tù có thể nghĩ ra.
Anh đã chịu đựng! Đối với Dũng, cũng như các phạm nhân khác, tử tù là những người vi phạm
pháp luật, ở góc độ nào đó họ đại diện cho cái ác, cái xấu. Tuy nhiên, họ đã bị
trừng trị bằng một bản án thích đáng cho hành vi phạm tội của mình. Chính vì
vây, khi vào đây, họ cũng chỉ là một con người bình thường, do đó,
cũng phải đối xử với họ như những con người. Chính suy nghĩ ấy đã giúp anh luôn
có sự gần gũi, đồng cảm, sẻ chia với các tử tù. Can phạm nhân không có chế độ
ăn buổi sáng, việc bỏ tiền túi mua mì tôm, mua xôi cho tử tù là việc làm
nằm trong kế hoạch chi tiêu hàng tháng của Dũng; các từ tù hầu hết đều bị gia đình,
người thân bỏ rơi, “người bạn” gần gũi nhất của tử tù, không ai khác cũng chính
là cán bộ quản giáo. Chính những suy nghĩ, việc làm của Dũng đã biến anh trở
thành cán bộ quản giáo tử tù khó có thể thay thế tại Trại tạm giam Công an tỉnh
hiện nay. Cũng chính vì vậy, đã mấy lần Ban giám thị quan tâm, chuyển Dũng đến
bộ phận khác nhẹ nhàng hơn, gọi là để thay đổi không khí. Nhưng chỉ được một
thời gian, Dũng lại được điều vào quản giáo tử tù!
Hiện nay, Trại tạm giam Công an tỉnh đang tạm giam 4 tử
tù, Dũng và một đồng đội của anh, mỗi người quản lý 2 tử tù. Và cũng như những
tử tù đã “qua tay” họ, không một ai biết được ngày cuối cùng của mình lúc
nào sẽ đến. Hàng ngày, những “hỉ, nộ, ái, ố” của tử tù vẫn xảy ra thách thức sự chịu đựng
của cán bộ quản giáo. Tuy nhiên, đối với cá nhân Dũng, hơn 13 năm trong nghề,
anh chưa để xảy ra một trường hợp nào can phạm nhân vi phạm quy chế. Các tử tù
được đảm bảo an toàn tuyệt đối đến ngày thi hành án. Đó là một nỗ lực rất lớn đối
với người cán bộ quản giáo trong một công việc hết sức đặt biệt. Tử tù cuối
cùng rồi cũng phải thi hành án, cuộc sống của họ rồi cũng phải chấm dứt, anh chỉ
giúp con đường đi đến cái chết của họ được nhẹ nhàng hơn, thanh thản hơn. Thiết
nghĩ, đó cũng là một việc làm nhân văn của Dũng và đồng đội, những cán bộ quản
giáo tử tù.
Và những nhịp cầu hoàn lương
Đại úy Lưu Văn Dũng và Trung úy Võ Thị Hiếu là hai
trong rất nhiều gương mặt mà tôi có dịp được gặp gỡ, tiếp xúc, trò chuyện tại
Trại tam giam Công an tỉnh Đắk Lắk. Còn rất nhiều những gương mặt, việc làm của
cán bộ, chiến sỹ ở đây mà tôi không có điều kiện tìm hiểu hết. Từ Đại tá, Giám
thị Võ Huy Hòa – người có công rất lớn trong việc vận động các nguồn kinh phí
xây dựng Trại tạm giam Công an tỉnh trở thành một “hoa viên”, cải thiện từng bữa
ăn cho can phạm nhân, đến Đại úy quản giáo Phan Văn Nam hàng ngày đều đặn mua
báo cho phạm nhân đọc. Tất cả những việc làm của họ, có những việc làm cao cả,
có những việc làm rất đỗi đời thường, nhưng đều hướng đến một mục đích chung,
đó là giúp cho can phạm nhân có một môi trường cải tạo thật tốt, sớm được trở về
cuộc sống đời thường.
Chưa có một thống kê nào để biết rằng, những can phạm
nhân được chấp hành án phạt tù tại Trại tạm giam Công an tỉnh, sau khi về cộng
đồng, bao nhiêu trong số họ tìm được con đường hoàn lương, bao nhiêu trong số họ
tiếp tục tái phạm. Chỉ biết rằng, với Trung úy Võ Thị Hiếu, ngoài hai lần cứu phạm
nhân thoát chết, chị còn là người “mẹ hiền” của những đứa con, là chỗ dựa tinh
thần, vật
chất cho những hoàn cảnh nữ can phạm nhân phải sinh nở và nuôi con ngay trong phòng
giam. Còn với Đại úy Phan Văn Nam, việc bỏ tiền túi ra hàng ngày mua một vài tờ báo
mới đem vào cho phạm nhân chuyền tay nhau đọc đã trở thành một thói quen của
anh vào mỗi buổi sáng. Những cán bộ quản giáo đến nơi làm việc với thùng mì tôm,
gói xôi sáng ăn thêm cho phạm nhân là hình ảnh bình thường, dễ
dàng bắt gặp ở nơi đây. Chính những việc làm cụ thể, xuất phát từ tình cảm con
người với con người, hoàn toàn tự nguyện của quản giáo chứ không phải những quy định cứng nhắc
của pháp luật, nội quy, quy chế Trại giam đã tác động tích cực đến tình
cảm, suy nghĩ của từng can phạm nhân, giúp họ yên tâm chấp hành án, tin tưởng
vào sự nghiêm minh của pháp luật và tự tin hơn trong hành trình tái hòa nhập cộng
đồng. Hôm trò chuyện với tôi, Trung úy Võ Thị Hiếu không giấu được
niềm vui, cô cho biết, tháng trước gia đình cô được đón tiếp những vị khách đặc
biệt, đó là 2 mẹ con một phạm nhân cũ đã chấp hành xong bản án đến thăm, được bồng
trên tay đứa bé mà mình đã trực tiếp chăm sóc, nuôi nấng từ khi mới lọt lòng
trong Trại ngày nào, nay đã bi bô, chập chững, biết được những nỗ lực cố gắng, tiến
bộ từng ngày của người nữ phạm nhân cũ trên con đường hoàn lương tại địa
phương, Hiếu đã không cầm được nước mắt. Những giọt nước mắt đồng cảm, sung sướng
và hạnh phúc, cô khóc vì những nỗ lực cố gắng, chịu đựng, sẻ chia… của mình đã được
đơm hoa, kết quả.
“Giúp được một người phạm tội hoàn lương, trở
thành người tốt, cũng là một cách giảm bớt cho xã hội một tội phạm, giảm bớt được gánh
nặng cho bao nhiêu người, cũng là góp phần đem lại bình yên và hạnh phúc cho
Nhân dân. Đó cũng chính trách nhiệm của mỗi cán bộ, chiến sĩ Công an chúng em,
anh ạ”.
Khi trích lời tâm sự rất thật của Hiếu để kết lại bài
viết này, tôi chợt nghĩ, có phải Hiếu đang nói thay lời cho đồng đội, cho tập
thể cán bộ, chiến sĩ Trại tạm giam Công an tỉnh, những người đang ngày đêm lặng
lẽ góp thêm cho đời những điều tốt đẹp. Họ chính là những sự thể hiện cụ thể nhất
về “bản lĩnh, nhân văn, vì Nhân dân phục vụ” của lực lượng Công an nhân
dân!
Ghi chú: Để đảm bảo quyền riêng tư, tên can phạm
nhân trong bài viết này đã được thay đổi.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
NHẬN XÉT MỚI