PHÁT HUY TRUYỀN THỐNG “TÔN SƯ TRỌNG ĐẠO” TRONG ĐỔI MỚI VÀ HỘI NHẬP bài viết của NGUYỄN VĂN THANH - CHƯ YANG SIN SỐ: 315 - THÁNG 11 NĂM 2018

Giáo dục là quốc sách hàng đầu của chiến lược xây dựng và phát triển đất nước. Nhà giáo là chiến sĩ tiên phong trên trận tuyến thầm lặng mang hết công sức và trí tuệ để thực hiện nhiệm vụ Đảng và nhân dân giao cho đào tạo con người vốn quý nhất  trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế.

Trải qua các chặng đường phát triển của lịch sử văn hoá dân tộc, truyền thống cao đẹp “văn hiến” “hiếu học”, “tôn sư, trọng đạo” lúc nào cũng được đề cao. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: “Nhiệm vụ của cô giáo, thầy giáo là rất quan trọng và vẻ vang” (1). Người dặn dò: “Làm mẫu giáo tức là thay mẹ dạy trẻ. Muốn làm được thế thì trước hết phải yêu trẻ. Các cháu nhỏ hay quấy, phải bền bỉ, phải chịu khó mới nuôi dạy được các cháu. Dạy trẻ cũng như trồng cây non. Trồng cây non được tốt thì sau này cây lên tốt” (2). Người vinh danh đội ngũ giáo viên bình dân học vụ, những người đã “mang tri thức phổ thông cho đồng bào, để xây đắp nền văn hoá sơ bộ cho dân tộc” (3), “Thầy giáo tốt là người anh hùng vô danh... Không có thầy giáo thì không có giáo dục không có giáo dục, không có cán bộ thì không thể nói đến kinh tế-văn hoá”, nên “cái vinh dự đó thì tượng đồng, bia đá nào cũng không bằng” (4). Với các giáo viên Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Các thầy giáo có nhiệm vụ nặng nề và vẻ vang là đào tạo cán bộ cho dân tộc” (5). Người cũng nhắc nhở trách nhiệm của các cấp Đảng và chính quyền địa phương phải thật sự quan tâm hơn nữa đến sự nghiệp giáo dục, phải chăm sóc nhà trường về mọi mặt, và động viên sự giúp đỡ của các gia đình, các bậc phụ huynh: “Từ trước đến nay, đồng bào ta đã hết lòng giúp đỡ công việc giáo dục. Tôi mong rằng từ nay về sau, đồng bào sẽ cố gắng giúp đỡ nhiều hơn nữa cho trường học và ai cũng tự mình cố gắng học tập” (5). Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng, người rất quan tâm đến sự nghiệp giáo dục của đất nước đã từng nói: “Dạy học là nghề cao quý nhất trong những nghề cao quý. Vinh quang nhất trong những nghề vinh quang, sáng tạo nhất trong những nghề sáng tạo” (6). Vì thầy giáo thông qua dạy chữ (kiến thức) mà dạy người. Thầy giáo đã đào tạo ra những con người khi trưởng thành vào đời sẽ sáng tạo ra của cải vật chất và tinh thần cho xã hội.

Đặc biệt, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến phương pháp nêu gương, “mọi lý thuyết chỉ là màu xám, còn cây đời mãi mãi xanh tươi”(Gớt). Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”, thầy cô giáo là những người đi khai sáng trí tuệ, mở mang tri thức, thắp sáng ngọn lửa tâm hồn cho học sinh. Người nói: “Giáo dục được người thầy giáo, được cả một thế hệ”, thầy tốt thì ảnh hưởng tốt, thầy xấu thì ảnh hưởng xấu; một tấm gương sáng của người thầy sẽ có cả một thế hệ noi theo, ngược lại một hành vi xấu của người thầy có thể làm tổn thương, làm mất niềm tin cả một lớp người. Vì vậy, để nâng cao chất lượng của hoạt động dạy và học thì thầy giáo phải rèn luyện mình thêm trong thực tiễn đấu tranh của xã hội, tiếp thu lấy chất lượng sống ở đó mà truyền lại cho thế hệ trẻ: “Thầy giáo và học trò, tuỳ hoàn cảnh và khả năng cần tham gia vào những công tác xã hội ích nước lợi dân” (7). Những kiến thức thực tiễn đó mới thật là dòng sữa ngọt lành nuôi dưỡng thế hệ đang lớn lên.

Giữa những ngày kháng chiến gian khổ, tháng 10-1968, Người đã gửi thư cho các cán bộ, cô giáo, thầy giáo, công nhân viên, học sinh, sinh viên nhân dịp bắt đầu năm học mới. Bác giao nhiệm vụ: “Dù khó khăn đến đâu cũng phải tiếp tục thi đua dạy tốt và học tốt” do Bác phát động từ năm 1961, nghĩa là nhà trường, thầy cô giáo bao giờ cũng phải tập trung vào “dạy tốt” và học sinh – “học tốt”. Dạy tốt phải đi đôi với học tốt. Làm được hai việc này thì giáo dục nhất định bảo đảm được chất lượng.

“Dạy tốt và học tốt”, tức là từ chương trình, phải luôn bám sát mục tiêu vươn lên chiếm lĩnh tri thức của văn minh nhân loại, kinh nghiệm lịch sử dân tộc. Vai trò của giáo dục quan trọng đến nhường nào: Có giáo dục mới có tri thức, có khoa học, kỹ thuật, công nghệ - mới kiến thiết được đất nước, mới đưa đất nước tiến tới văn minh bằng các cường quốc, khi ấy dân tộc mới vinh quang.

Để chấn hưng nền giáo dục nước nhà, trước khi đi xa, người không quên căn dặn trách nhiệm của Đảng, Nhà nước đối với nhân dân, với sự nghiệp giáo dục. Trong Di chúc, Bác nhấn mạnh trách nhiệm của Đảng đối với việc chăm sóc, giáo dục thế hệ trẻ: “Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng xã hội chủ nghĩa vừa “hồng” vừa “chuyên”. Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”(8).

Làm theo lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngành giáo dục Việt Nam hiện nay đang trên đà phát triển. Đối với bậc học mầm non, chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ được nâng lên; tỷ lệ huy động trẻ em đến trường ở các độ tuổi 2,3,4 đạt cao; trẻ em vùng miền núi, dân tộc thiểu số được chuẩn bị về tiếng Việt và được hỗ trợ ăn trưa nên tỷ lệ ra lớp cao; việc thực hiện công bằng trong giáo dục từng bước được bảo đảm cả về chất và lượng. Số lượng, chất lượng đội ngũ giáo viên mầm non có những chuyển biến rõ rệt, giáo viên yên tâm gắn bó với ngề. Đối với bậc phổ thông, chất lượng giáo dục được nâng lên. Việc đổi mới nội dung phương pháp dạy học, đổi mới đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất người học được nâng lên hiệu quả, thiết thực. Kết quả đổi mới giáo dục của Việt Nam được các nước , tổ chức quốc tế ghi nhận, đánh giá cao. Ngân hàng thế giới đã khẳng định giáo dục Việt Nam là 7 trong số 10 hệ thống giáo dục hàng đầu thế giới nằm ở khu vực Đông Á-Thái Bình Dương. Chất lượng học sinh lứa tuổi 15 nước ta vượt mức trung bình của học sinh các khối OECD (gồm 30 quốc gia trên thế giới có nền kinh tế phát triển).

Giáo dục thường xuyên tập trung nâng cao hiệu quả hoạt động của các trung tâm học tập cộng đồng, các trung tâm giáo dục nghề nghiệp.

Chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, Giáo dục đại học tiếp tục đẩy mạnh thực hiện tự chủ, nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học, hỗ trợ khởi nghiệp cho sinh viên; chuẩn hoá, tăng cường hội nhập quốc tế, yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0; tăng tỷ lệ sinh viên ra trường có việc làm phù hợp với chuyên ngành đào tạo. Các cơ sở giáo dục đại học phát triển chương trình đào tạo đã có sự tham gia của các doanh nghiệp có sử dụng lao động. Việc triển khai thực hiện hỗ trợ khởi nghiệp đối với học sinh, sinh viên đã được coi trọng. Vị thế các trường đại học của Việt Nam đã được nâng lên và khẳng định  trong bảng xếp hạng châu Á và thế giới. Có 5 trường đại học nằm trong nhóm 400 trường hàng đầu châu Á. Năm 2018, lần đầu tiên Việt Nam có 2 trường đại học quốc gia nằm trong nhóm 1000 trường danh tiếng nhất thế giới.

Đội ngũ giáo viên ngày càng nâng cao về trình độ, những tấm gương cao đẹp của những thầy cô giáo xuất hiện ngày càng nhiều. Theo Cục trưởng Nhà giáo và Cán bộ quản lý cơ sở giáo dục, Bộ Giáo dục và Đào tạo Hoàng Đức Minh, tính đến tháng 8-2018, toàn quốc có hơn 1,2 triệu giáo viên, giảng viên. Trong đó, giáo viên mầm non có hơn 316 nghìn; tiểu học hơn 397 nghìn; trung học cơ sở (THCS) hơn 310 nghìn, trung học phổ thông (THPT) hơn 150 nghìn; đại học (ĐH) hơn 72 nghìn giảng viên. Về cơ bản, giáo viên ở tất cả các cấp học đã đạt chuẩn và trên chuẩn trình độ đào tạo, trong đó mầm non 96,6%, tiểu học 99,7%, THCS 99,0%, THPT 99,6%, đại học 82,7%.

Xã hội ngày càng phát triển thì việc học ngày càng quan trọng. Ngày nay, Đảng và Nhà nước ta coi “giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là tương lai dân tộc”.  Việc xã hội hoá giáo dục đã đạt nhiều thành tựu rực rỡ góp phần sản sinh ra nhiều thế hệ tài năng đóng góp sức lực và trí lực vào công cuộc đẩy mạnh toàn diện công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước và hội nhập quốc tế. Vai trò người thầy ngày càng ngày quan trọng hơn trước.

Năm nay, ngày 20 tháng 11 lại về, trong không khí náo nức tri ân những người làm nghề giáo, tất cả chúng ta vẫn luôn  nhớ đến công lao to lớn của người thầy chung của dân tộc - Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại - “Ánh sáng soi đường” cho ngành giáo dục Việt Nam.  Chúng ta càng thêm nhớ đến biết bao thế hệ thầy cô người kế tục sự nghiệp Chủ tịch Hồ Chí Minh  đã lặng lẽ ươm lên những mầm xanh của đất nước.  Dù đất nước còn muôn vàn khó khăn, vất vả, đồng lương eo hẹp nhưng những thầy cô giáo vẫn bám nghề, lấy sự trưởng thành của các thế hệ học trò làm niềm vui, và hạnh phúc của cuộc đời mình. 

Tài liệu tham khảo:

(1, 2,3,4,5,7)-“Bác Hồ với giáo dục”  NXB Giáo dục 2005.

(6)-Phạm Văn Đồng,“Về vấn đề giáo dục – đào tạo”, NXB CTQG H-1999.

(8)-Toàn văn Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, NXB Trẻ, năm 2007 tr. 58.

Xem thêm: “Tạo chuyển biến căn bản về chất lượng giáo dục, Phùng Xuân Nhạ, Uỷ viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT, tạp chí Báo cáo viên số 10-2018 trang 3, 4, 5, 6,7.